Natura 2000, propozycje dla UE

Ze wstępnego projektu polskich propozycji do unijnego programu Natura 2000 wynika, że Europejską Siecią Ekologiczną objętych zostałoby około 17 proc. lądowej powierzchni Polski. W Unii najwięcej takich obszarów mają Duńczycy i Hiszpanie (około 20 proc.), a najmniej (9 proc.) Francuzi.

Istniejący od 1992 roku unijny projekt Natura 2000 ma na celu ochronę obszarów przyrodniczych o znaczeniu międzynarodowym oraz ochronę określonych gatunków zwierząt i roślin jako szczególnie ważnych elementów europejskiej przyrody. Obszary do tej sieci typowane są na podstawie dwóch dyrektyw UE – tzw. ptasiej, dotyczącej ochrony dzikich ptaków, i siedliskowej, obejmującej ochroną siedliska przyrodnicze oraz dziką florę i faunę.

Dyrektywa siedliskowa dotyczy w Polsce 68 typów siedlisk przyrodniczych, 70 gatunków zwierząt (jak wilk, niedźwiedź, bóbr, ryś, kumaki czy żółw błotny) i 24 roślin (sasanka, lipiennik, skalnice torfowiskowe czy selery błotne) – powiedział Wojciech Mróz z Instytutu Ochrony Przyrody PAN z Krakowa, typującego regiony, które znalazłyby się w ramach projektu Natura 2000.

Na terenie Polski żyje 128 gatunków ptaków wymienionych w załączniku do. tzw. dyrektywy ptasiej (np. derkacz, głuszec czy cietrzew) oraz ptaki zimujące i migrujące, np. bocian (do Polski przybywa 20 proc. populacji). 

W ramach dyrektywy ptasiej – jak wynika z opracowanego przez ekspertów projektu, nad którym trwa dyskusja w Ministerstwie Środowiska - ochroną objęte zostałoby 13,6 proc. lądowej powierzchni kraju (plus część Bałtyku), a w ramach dyrektywy siedliskowej – zespół ekspertów PAN z Krakowa wyznaczył 10,3 proc. powierzchni. Jak wynika z szacunków, 6,3 proc. powierzchni kraju byłoby objętych ochroną ze względu na obydwie dyrektywy. 

Najwięcej wytypowanych obszarów znajduje się w Polsce zachodniej, północno-wschodniej, południowej oraz na Pomorzu Zachodnim – wylicza Paweł Derlacz z Departamentu Ochrony Przyrody Ministerstwa Środowiska.

Na liście znalazły się m.in. dolna Odra i dolna Wisła, pradolina Bzury, dolina Drwęcy, dolina Pilawy, Noteci, Pilicy, Pojezierze Drawskie, Gnieźnieńskie, jezioro Gopło, puszcze Kampinoska, Białowieska, Kozienicka i Romincka, Wzgórza Chęcińsko-Kieleckie, lasy Iławskie, Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana, Bieszczady, Pieniny, Tatry, Karkonosze i Góry Izerskie oraz liczne jeziora w woj. pomorskim.

Państwa Unii Europejskiej oczekują od nas jak najwięcej propozycji i chcielibyśmy je zgłosić, ale chcielibyśmy także, by nie odbywało się to kosztem rozwoju gospodarczego – uważa Derlacz. Stąd również konsultacje między różnymi ministerstwami.

Obecnie sieć Natura 2000 finansowana jest w ramach środków przeznaczanych na rolnictwo i specjalnego funduszu Life (w roku 2004 kończy się jego trzecia edycja). W Komisji Europejskiej  trwają prace nad projektem "Life after life", dyskusje na temat przyszłości finansowania Natury 2000 i prace nad raportem ekspertów w sprawie sfinansowanie projektu.

Konieczne będzie nadzorowanie i monitorowanie projektu, potrzebne są także fundusze na rekompensaty dla rolników, których tereny zostaną objęte programem Natura 2000 – powiedział wiceprezes Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska Andrzej Waigle. Dla Polski najkorzystniejsze byłoby stworzenie przez Unię specjalnego funduszu na ten cel – dodaje Derlacz – ale dla Komisji Europejskiej to najtrudniejsze z możliwych rozwiązań.