Ochrona plonu rzepaku przed i w trakcie zbioru

Rzepak wykształca owoce w postaci charakterystycznych łuszczyn, które w końcowym etapie wegetacji roślin pękają uwalniając do gleby dojrzałe nasiona. Dla rolników uprawiających rzepak  jest to bardzo niekorzystny proces powodujący duże straty plonu ziarna podczas zbioru. Zjawisko to, występujące raz w większym, raz w mniejszym nasileniu, przyczynia się do uzyskiwania niższych – o kilka, a nawet kilkanaście procent plonów. Straty spowodowane osypywaniem się nasion mogą stać się dla producentów wyjątkowo dotkliwe ekonomicznie. Częste zmiany pogody, silne wiatry, gwałtowne deszcze, mogą spowodować znaczny spadek plonu.
Ryzyko osypywania się dojrzałych łuszczyn nie pozwala na zakończenie procesu dojrzewania młodszych. Przeprowadzenie zbioru nierównomiernie dojrzewającej plantacji spowoduje straty nie tylko w ilości, ale także i w jakości plonu – część nasion będzie nie w pełni wykształcona, z niską zawartością oleju i większą zawartością niepożądanych kwasów erukowych. Zastosowanie preparatów sklejających i powlekających pozwala łuszczynom osiągnąć pełną dojrzałość. Osypywanie jest zredukowane, co pozwala rolnikowi opóźnić termin zbiorów i poczekać na wyrównanie dojrzałości nasion. Wyrównanie dojrzewania poprzez pozostawienie roślin na polu jest zjawiskiem umożliwiającym naturalne dojrzewanie rzepaku, zmniejszenie strat w plonie, a także swobodne zaplanowanie zbioru na dużych plantacjach. Stosowanie preparatów sklejających wspomaga naturalne dojrzewanie roślin rzepaku, ograniczając samoobsypywanie się nasion i straty przy zbiorze. Nasiona dojrzewające równomiernie, mają mniejszą wilgotność, są wyrównane i lepszej jakości.
Na wielkość strat nasion w czasie żniw duży wpływ mają zabiegi przygotowujące plantacje rzepaku do zbioru. Działania zmierzające do uratowania już wytworzonego plonu są najprostszym sposobem osiągnięcia wyższych wydajności rzepaku w przeliczeniu na 1 ha.
Jedną z takich metod jest zabieg desykacji, polegający na chemicznym odwodnieniu zielonych części roślin, które dzięki temu szybciej zasychają i w związku z tym eliminuje nierównomierne dojrzewanie roślin. Zabieg desykacji mniejsza też ilość zielonych nasion, oraz pozwala zniszczyć zachwaszczenie wtórne i przyspiesza zbiór rzepaku, co jest bardzo ważne, zwłaszcza w latach i w rejonach o niekorzystnej pogodzie. W ostatnich latach, zyskały duże znaczenie i coraz częściej są wykonywane zabiegi zapobiegające pękaniu łuszczyn i zabezpieczające rzepak przed osypywaniem się nasion. Do wykonania tych zabiegów stosuje się preparaty zawierające specyficzne związki, które mogą być substancjami naturalnymi uzyskiwanymi z żywicy drzew lub są to związki syntetycznego lateksu, który jest na przykład składnikiem preparatu Flexi. Po zastosowaniu syntetyczny lateks tworzy na łuszczynach rzepaku cienką, elastyczną i półprzepuszczalną polimerową powłokę. Wytworzona elastyczna membrana jest wodoodporna i zabezpiecza łuszczyny przed wnikaniem wody do wnętrza tkanek jest natomiast przepuszczalna dla gazów zapewniając swobodę oddychania dzięki czemu nasiona w łuszczynach mogą dojrzewać równomiernie. Lateksowa powłoka ogranicza proces rozszerzania się i ponownego kurczenia łuszczyn oraz osypywania się ziarna, natomiast nie ogranicza transpiracji wody z rośliny na zewnątrz. Zastosowanie preparatu w żaden sposób nie wpływa na dalsze procesy życiowe zachodzące w roślinach, gdyż elastyczna lateksowa powłoka jest przepuszczalna dla powietrza i pary wodnej. Aby osiągnąć wysoką skuteczność działania agrolubrykantów /sklejaczy/ zabieg tymi preparatami należy przeprowadzić w fazie dojrzałości technicznej rzepaku tj. około 3 tygodni przed zbiorem, w momencie gdy łuszczyny zmieniają barwę z intensywnie zielonej na seledynową i zielono-żółtą pozostając nadal elastyczne. Ze względu na zwykle nierównomierne dojrzewanie rzepaku plantatorom trudno jest uchwycić właściwy moment żółknięcia całej plantacji, dlatego należy obserwować najwcześniej dojrzewające na polu rośliny. Pojawiające się żółknące łuszczyny są sygnałem do przygotowania się do wykonania zabiegu. Dobrym sposobem oceny właściwego terminu zabiegu jest tzw. test na zginanie, kiedy łuszczynę zginamy w kształcie litery V i pozostaje ona elastyczna dając się zginać ale nie pęka lub lekko pęka bez wyrzucania nasion. Nie należy opóźniać zabiegu, gdyż pękniętych łuszczyn żaden preparat już nie sklei. Podstawową zaletą wykonanego terminowo zabiegu jest zapewnienie roślinom dalszej nie zakłóconej wegetacji i wydłużenie okresu dojrzewania, podczas której następuje wyrównanie dojrzewania nasion rzepaku.
Koszty takiego zabiegu, nie tylko zostaną w całości pokryte przez uzyskaną nadwyżkę nasion, ale nawet wartość tej nadwyżki zdecydowanie je przewyższy, dając plantatorowi rzepaku dodatkowy zarobek. Warto jest więc szukać dodatkowych możliwości zwiększenia ilości zebranego plonu, zwłaszcza przy jego aktualnych cenach, a stosowanie sklejaczy zdecydowanie to ułatwia.