Chów i hodowla zwierząt

I. Uwagi ogólne

Obecność zwierząt w gospodarstwie ekologicznym sprzyja urozmaiceniu upraw polowych, ze względu na konieczność pozyskania odpowiednich pasz. Chów zwierząt usprawnia zamknięcie obiegu materii organicznej w ramach gospodarstwa (produkcja obornika). Zwierzęta mogą wykorzystywać takie tereny gospodarstwa, które nie nadają się pod uprawę roślin towarowych.
Obsada zwierząt powinna zawierać się w przedziale 0,5-1,5 SD na 1 ha przeliczeniowy (patrz dział Gospodarstwo, I. Uwagi ogólne).

II. Gatunki i rasy zwierząt

Dobór gatunków i ras zwierząt gospodarskich jest uzależniony od warunków lokalnych. Różnorodność zwierząt zapewnia również różnorodność produkcji roślinnej. Zwierzęta gospodarskie są z natury zwierzętami stadnymi i należy zapewnić im odpowiednie warunki behawioralne i zoohigeniczne. Oznacza to m.in. dostosowanie wielkości stada do wymagań gatunku (rasy) zwierząt, jak i możliwości produkcyjnych gospodarstwa.

Wskazany jest dobór takich zwierząt, które zapewniają zadowalający (nie rekordowy) poziom produkcji i charakteryzują się dobrą zdrowotnością, długowiecznością, łagodnością, dobrym wykorzystaniem pasz gospodarskich.

Utrzymywanie zwierząt dzikich, mieszańców zwierząt dzikich i gospodarskich jak i mieszańców międzygatunkowych zwierząt gospodarskich wymaga zgody Stowarzyszenia EKOLAND.

Zwierzęta wyhodowane na drodze inżynierii genetycznej nie są dopuszczone do utrzymywania w gospodarstwach ekologicznych. Ograniczenie to dotyczy także zabiegów transplantacji zarodków. Sztuczne krycie jest dopuszczalne.

III. Pochodzenie zwierząt

Zwierzęta utrzymywane w gospodarstwach ekologicznych powinny pochodzić z danego gospodarstwa lub innych gospodarstw atestowanych przez Stowarzyszenie EKOLAND. Nie mogą być kupowane na targowiskach, aukcjach itp. - tzn. pochodzić z anonimowych źródeł.

Od powyższej zasady dopuszcza się następujące wyjątki:
- pisklęta jedniodniowe (przeznaczone na tucz);
- kurczęta do 10 tygodnia życia, przeznaczone na nioski;
- cielęta, koźlęta, jagnięta, do 28 dnia życia (mięso może uzyskać atest po co najmniej 6-cio miesięcznym odchowie zwierząt w gospodarstwie ekologicznym, o ile otrzymywały siarę i mleko);
- krowy, kozy, owce mleczne - w liczbie nie większej niż 10% istniejącego stada (mleko może uzyskać atest po co najmniej miesięcznym pobycie zwierząt w gospodarstwie ekologicznym);
- inne dorosłe zwierzęta w liczbie nie większej niż 10% istniejącego stada. Mięso może uzyskać atest po co najmniej rocznym (świnie, owce, kozy, drób) lub dwuletnim (bydło, konie) okresie przebywania zwierząt w gospodarstwie ekologicznym;
- rozpłodniki z hodowli zarodowej.

Stowarzyszenie EKOLAND może odstąpić od w/w wymagań w przypadku znacznego rozszerzenia gospodarstwa i zwiększenia produkcji lub w razie wprowadzenia w gospodarstwie nowego kierunku produkcji.

IV. Warunki utrzymywania i obchodzenia się ze zwierzętami

Zwierzęta muszą być utrzymywane w taki sposób, aby mogły żyć i rozwijać się w warunkach możliwie bezstresowych i dostosowanych do ich potrzeb. Należy też zachować odpowiednie, ze względów behawioralnych i produkcyjnych, liczebności utrzymywanych zwierząt.

Zwierzętom utrzymywanym w gospodarstwach ekologicznych powinno się zapewnić:

- możliwość ruchu zarówno w budynkach, jak i okólnikach oraz pastwiskach; nie zezwala się na stałe utrzymywanie zwierząt gospodarskich w pomieszczeniach zamkniętych; pętanie, wiązanie itp. przez dłuższy czas, jak również używanie treserów jest niedopuszczalne; w sezonie pastwiskowym zwierzęta powinny mieć dostęp do pastwisk;

- budynki gwarantujące wystarczający dostęp powietrza (wentylacja naturalna), oświetlenie (światło dzienne), ochronę przed skrajnymi temperaturami, wiatrem i nasłonecznieniem;

- dostosowanie do potrzeb danego gatunku miejsca przeznaczonego do wypoczynku, wyposażone w odpowiednie urządzenia (należy uwzględnić specjalnie okres okołoporodowy); dla drobiu należy zapewnić wybiegi, grzędy, gniazda, a dla ptactwa wodnego wskazany jest dostęp do zbornika wodnego; zwierzęta powinny mieć zapewnioną naturalną ściółkę;

- stały dostęp do świeżej wody pitnej i pasz.

W budynkach nie można stosować toksycznych materiałów budowlanych ani toksycznych farb, lakierów i innych środków konserwujących.

Stowarzyszenie EKOLAND może w indywidualnych przypadkach odstąpić okresowo od wymogu dostępu zwierząt do pastwisk.

W przypadku sztucznego przedłużania dnia świetlnego, nie może on trwać dłużej niż 16 godzin.

Wszelkie zabiegi przy zwierzętach powinny być wykonywane w taki sposób, aby chronić je przed stresami. Oznacza to m.in., że zabronione jest okaleczanie zwierząt.

Dopuszcza się jednak niektóre zabiegi hodowlane i produkcyjne związane z naruszaniem powłok ciała:
- trwałe znakowanie zwierząt, charakterystyczne dla gatunku (kolczyki, tatuaż, itp.) w stadach zarodowych - ale nie w chowie twarowym i amatorskim chowie zwierząt;
- skracanie ogonów jagniąt do 14 dnia życia;
- skracanie kiełków prosiąt do 3 dnia życia;
- kastrację knurków do 28 dni, a buhajków, tryczków, koziołków do 3 miesiąca życia;
- kastrację starych rozpłodników wybrakowanych z hodowli (nie dotyczy drobiu);
- zakładanie kółek nosowych buhajkom przeznaczonym do hodowli.

Prowadzenie walk zwierząt, tresury, itp. jest w gospodarstwach ekologicznych niedopuszczalne. Nie oznacza to jednak, iż trzeba poniechać przyzwyczajania zwierząt do określonych schematów zachowań (przepędzanie na pastwisko, przyzwyczajenie do doju, nauczenie pracy w zaprzęgu, itp.).

V. Żywienie zwierząt

Żywienie ma na celu utrzymanie zwierząt w dobrej kondycji oraz zapewnienie optymalnej produkcji. Dlatego pasze muszą być dobrej jakości i dostosowane do potrzeb gatunku.

Pasze powinny być produkowane w gospodarstwie. Możliwy jest zakup pasz z innych gospodarstw ekologicznych. Pasze pochodzące z gospodarstw konwencjonalnych mogą być stosowane, jednakże ich ilość nie może przekraczać 10% w skali roku i w ramach dawki dziennej. W przypadkach szczególnych (powódź, susza, itp.) Stowarzyszenie EKOLAND może okresowo odstąpić od w/w zasady. Stowarzyszenie EKOLAND może żądać wykonania analiz dokupowanych pasz.

Stosowane w paszach dodatki mineralne i witaminowe mogą pochodzić wyłącznie ze źródeł naturalnych (np. mączka kostna, tran, drożdże, sól pastewna). Podawanie soli mineralnych i syntetycznych witamin w paszy możliwe jest tylko w przypadku stwierdzenia ich niedoborów w paszach gospodarstwa i za zgodą Stowarzyszenia EKOLAND.

Wyklucza się stosowanie w paszach dodatków stymulujących wzrost, wzmagających apetyt, barwników syntetycznych, konserwantów, odchodów zwierzęcych, aminokwasów, mocznika, pasz traktowanych rozpuszczalnikami bądź poddawanych ekstrakcji oraz wszelkich preparatów i leków nie wyszczególnionych jako dopuszczone do stosowania w gospodarstwach ekologicznych.

Żywienie młodzieży (nie dotyczy drobiu) powinno być oparte na wykorzystaniu mleka pełnego z produkcji ekologicznej. Dopuszcza się jako „awaryjne” stosowanie mleka z gospodarstw konwencjonalnych i preparatów mlekozastępczych. Preparaty tego typu nie mogą zawierać niedozwolonych dodatków i muszą się składać głównie z mleka w proszku.

VI. Profilaktyka i leczenie zwierząt

Wszelkie zabiegi dotyczące zdrowia zwierząt powinny być ukierunkowane przede wszystkim na profilaktykę, tj. zwiększenie odporności zwierząt na choroby i zapobieganie infekcjom. Należy dążyć, aby nadzór medyczny nad zwierzętami w gospodarstwie ekologicznym sprawował lekarz znający niekonwencjonalne metody leczenia (np. fitoterapia, homeopatia, akupunktura).
Wszelka działalność lecznicza musi być dokumentowana, ze szczegółowym opisem leczenia (nazwa schorzenia, okres trwania choroby, zastosowane zabiegi lecznicze, leki, ich dawki i okres podawania).

Leczenie konwencjonalne może być prowadzone tylko w szczególnych przypadkach, a mianowicie:
- w razie konieczności ratowania życia;
- aby zapobiec niepotrzebnym cierpieniom zwierzęcia;
- gdy nie są dostępne żadne inne środki lecznicze.

Nie wolno podawać leków zwierzętom zdrowym; dotyczy to szczególnie środków regulujących wzrost, płodność, ciepłotę ciała i pobudzających produkcję.
W wyjątkowych przypadkach dopuszcza się podawanie prostaglandyny przy porodach. Stosowanie preparatów przeciwpasożytniczych nie może mieć charakteru stałego, dopuszcza się natomiast odrobaczanie zwierząt wprowadzanych do gospodarstwa.

Szczepienia ochronne zwierząt są dopuszczalne, gdy:
- wymagane są urzędowo;
- rozpoznano występującą w okolicy lub/i w gospodarstwie chorobę, której nie można opanować innymi sposobami.

W przypadku stosowania leków syntetycznych okres karencji dla produktów (objętych atestem) wynosi minimum 2 tygodnie lub równa się 2-krotnemu okresowi karencji podanemu przez producenta leku (zaleca się zawsze dłuższy z wyżej podanych). Przy długotrwałym leczeniu zwierząt lekami syntetycznymi mięso można sprzedawać jako atestowane po upływie półrocznej karencji.

W czasie leczenia i okresu karencji musi być możliwe identyfikowanie leczonych zwierząt.