Sektor wołowiny i cielęciny w UE należy do szczególnie wrażliwych i w związku z tym poddawany jest całej gamie instrumentów polityki. System ten ma za zadanie utrzymanie cen rynkowych na określonym pułapie, oraz, równocześnie, utrzymanie dochodów rolników na określonym minimalnym poziomie poprzez ich bezpośrednie wspieranie. System ten stanowiący Wspólną Organizację Rynku wołowiny do 1999 r. był skonstruowany w oparciu o łącznie ponad 190 pozostających w mocy aktów prawnych.
Bardzo trudna sytuacja na rynku spowodowała, że kolejną reformą Wspólnej Polityki Rolnej objęto również Wspólną Organizację Rynku wołowiny. Reformę rozpoczęto od zmiany podstawowego przepisu jakim jest Rozporządzenie Rady Nr 1254/1999/WE w sprawie wspólnej organizacji rynku wołowiny i cielęciny. Następnie stopniowo następuje wprowadzanie dalszych nowych przepisów – proces ten obecnie jest kontynuowany.
Równocześnie rynek został ponownie dotknięty kryzysem BSE i w związku z tym zostają wprowadzane przepisy uruchamiające specjalne środki wsparcia. Są to jednak działania doraźne, które nie mają wpływu na Wspólną Organizację Rynku i służą jedynie ograniczeniu skutków kryzysu. Obecnie nie można przewidzieć jak długo i w jakim zakresie zostaną zastosowane.
Instrumenty realizacji WPR na rynku wołowiny
wsparcie rynkowe – obejmujące utrzymanie cen wewnętrznych na poziomie powyżej cen światowych poprzez automatycznie uruchamiany system interwencji, pomoc dla przechowalnictwa prywatnego, opłaty importowe i refundacje eksportowe,
subsydia bezpośrednie – wypłaty premii bezpośrednio dla producentów za utrzymywanie pogłowia na określonym poziomie,
limity produkcji i wypłat premii - mające na celu ograniczenie wydatków na powyższe środki wsparcia oraz ograniczenie obsady zwierząt na hektar.
Pod względem opisu stosowanych regulacji i środków wsparcia rynek wołowiny i cielęciny jest doskonałym przykładem funkcjonowania WPR, ponieważ na żadnym innym wspólnotowym rynku mięsa nie jest równocześnie stosowana tak duża gama instrumentów.
|
| ||||
| WSPARCIE CEN NA RYNKU
INTERWENCJA, |
SUBSYDIA BEZPOŚREDNIE DLA PRODUCENTÓW
PREMIE DLA PRODUCENTÓW ZA UTRZYMYWANIE ZWIERZĄT |
OCHRONA RYNKU I WSPARCIE HANDLU ZAGRANICZNEGO
CŁA IMPORTOWE, | ||
| ||||
SUBSYDIA BEZPOŚREDNIE – PREMIE
Premia specjalna
Otrzymują:
Młode buhaje po osiągnięciu wieku 9 miesięcy
210 EUR/szt w 2002 r. i latach następnych
Wolce, po osiągnięciu wieku 9 miesięcy i osiągnięciu wieku pow. 21 miesięcy
Dla każdej kategorii wiekowej:
150 EUR/szt w 2002 r. i latach następnych.
Warunki otrzymania premii:
Aby otrzymać premię specjalną:
Ograniczenia
Jeżeli łączna liczba zwierząt w odniesieniu do których złożony został wniosek i które spełniają warunki dla przyznania premii specjalnej przekroczy pułap wyznaczony w przepisach dla danego Państwa Członkowskiego, liczba wszystkich uprawnionych do premii zwierząt w przedmiotowym roku zostanie zmniejszona proporcjonalnie u wszystkich producentów.
Wypłata: na farmie albo przy uboju lub eksporcie.
Premia dla krów-mamek
Otrzymują:
Wypłata:
Następuje na wniosek właściciela zwierząt pod warunkiem dysponowania prawem do premii oraz pod warunkiem, że producent będzie utrzymywał, przez okres co najmniej sześciu kolejnych miesięcy od dnia złożenia wniosku, krowy mamki w liczbie przynajmniej 80% oraz jałówki w liczbie przynajmniej 20% ilości, określonej we wniosku o przyznanie premii.
Ograniczenia:
Obrót prawami do premii i rezerwa krajowa
Przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji zwierząt
Płatności bezpośrednie, poza bezpośrednim wsparciem producentów mają za zadanie kształtować ekstensywny, proekologiczny kierunek produkcji wołowiny. Zgodnie z tymi założeniami premiowane powinny być te gospodarstwa, które utrzymują bydło w oparciu o użytki zielone. W skład powierzchni paszowej dla bydła nie mogą być zaliczane zwłaszcza te obszary, które są objęte innymi dopłatami Wspólnoty. Łączna liczba zwierząt uprawnionych do premii specjalnej i premii za krowy-mamki jest ograniczona do 2 jednostek inwentarza żywego (LU) na l ha powierzchni paszowej w gospodarstwie. Jednakże, producent może zostać zwolniony z obowiązku przestrzegania ww. zasady, jeżeli liczba zwierząt w jego gospodarstwie brana pod uwagę dla celów obliczenia liczebności stada nie przekracza 15 LU.
Tabela przeliczeniowa na jednostki inwentarza żywego (LU)
| Buhaje, wólce i jałówki powyżej 24 miesiąca życia, krowy mamki, krowy mleczne (a) | 1,0 LU |
| Buhaje, wolce i jałówki w wieku od sześciu do 24 miesięcy | 0,6 LU |
| Owce | 0,15 LU |
| Kozy | 0,15 LU |
(a) Dla celów obliczania liczebności stada w gospodarstwie należy uwzględnić również krowy mleczne potrzebne do produkcji łącznej ilości mleka wyznaczonej dla tego producenta.
Dotacja na rozwój
Wspieraniu dalszej ekstensyfikacji produkcji wołowiny służy następna dodatkowa premia dla producentów otrzymujący premie specjalną oraz/lub premię na krowy-mamki.
Dotacja na rozwój hodowli wynosić będzie 100 EURO od każdej udzielonej premii specjalnej i premii za krowy-mamki pod warunkiem, że w danym roku kalendarzowym liczebność stada w przedmiotowym gospodarstwie hodowlanym jest mniejsza lub równa 1,4 LU na hektar.
Obszar przeznaczony na pasze dla zwierząt brany pod uwagę w celu obliczenia liczebności stada będzie składał się w co najmniej 50% z pastwisk. Termin "pastwisko" zostanie zdefiniowany przez Państwa Członkowskie. Definicja taka będzie obejmować obowiązkowo kryterium stanowiące, że pastwisko to obszar użytków zielonych, które zgodnie z lokalnymi praktykami rolniczymi jest przeznaczony na wypasanie bydła lub owiec. Definicja ta nie wyklucza jednak różnych form wykorzystania pastwiska w okresie tego samego roku (pastwisko, łąka przeznaczona na siano, silosowanie).
Ponadto producenci z Państw Członkowskich gdzie ponad 50% produkcji mleka odbywa się na terenach górskich oraz których gospodarstwa znajdują się na takich terenach mogą otrzymać dotacje na rozwój w odniesieniu do hodowanych w tych gospodarstwach krów mlecznych.
Premia za ubój
Jest to płatność, która została wprowadzona po raz pierwszy dopiero od 2000 r. Jest związana z rekompensowaniem obniżonego wsparcia w ramach interwencji. Dlatego też ma charakter najbardziej powszechny.
Otrzymują:
Buhaje, wolce, krowy i jałówki po ukończeniu 8 miesiąca życia
80 EUR/szt w 2002r i latach następnych
Cielęta w wieku od l do 7 miesięcy o wadze tusz poniżej 160 kg
50 EUR/szt w w 2002 i latach następnych
Wypłata:
Producent hodujący w swoim gospodarstwie bydło może uzyskać prawo, po złożeniu stosownego wniosku, do premii za ubój. Premia taka zostanie przyznana w momencie uboju uprawnionych zwierząt lub ich eksportu do państwa trzeciego w ramach wyznaczonych pułapów krajowych.
Ograniczenia:
Dopłaty przyznawane przez Państwa Członkowskie (koperty narodowe)
Jest to również nowa forma wsparcia rynku wołowiny powstała w wyniku wdrożenia ustaleń Agendy 2000.
Państwa Członkowskie będą przyznawać, w systemie rocznym, dopłaty dla producentów działających na ich terytorium w kwocie łącznej określonej w przepisach. Dopłaty te mogą być realizowane jako dopłaty do pogłowia lub dopłaty do powierzchni. Dopłaty do pogłowia bydła mięsnego mogą być realizowane jedynie jako uzupełnienie wypłaconej premii specjalnej lub premii dla krów-mamek a do krów mlecznych mogą być przyznawane wyłącznie jako kwota na tonę łącznej wyznaczonej ilości mleka objętej premią dla danego gospodarstwa.
Dopłaty od pogłowia mogą być przyznawane jako kwoty dodatkowe od jednostki premii za ubój, z wyjątkiem cieląt. W innych przypadkach, przyznanie dopłat od pogłowia będzie uzależnione od spełnienia szczegółowych wymogów w zakresie liczebności stada. Szczegółowe wymogi w zakresie liczebności stada zostaną określone przez Państwa Członkowskie, w oparciu o obszar przeznaczony na pasze dla zwierząt, z uwzględnieniem wpływu produkcji gospodarstwa na środowisko naturalne, wrażliwości na zanieczyszczenia środowiska terenów wykorzystywanych w hodowli bydła, jak również środków stosowanych w celu zachowania lub poprawy stanu środowiska naturalnego tych obszarów.
Dopłaty mogą być również realizowane w formie dotacji od ilości posiadanej ziemi w takiej sytuacji dopłaty będą przyznawane w odniesieniu do każdego hektara pastwisk stałych.
Ponieważ system ten jest całkowicie nowy i ocena jego funkcjonowania w praktyce wymaga czasu, Komisja, w oparciu o dane dostarczone przez Państwa Członkowskie dokona do dnia l stycznia 2005 r. oceny stosowania dopłat i przedstawi Radzie odpowiednie wnioski.
Premia pozasezonowa
Jest to premia, która ma za zadanie ograniczenie sezonowości ubojów wolców. Dotyczy jedynie tych krajów, gdzie prowadzi się opas ekstensywny oparty głównie o wolne wypasy bydła przez większą część roku. Ze względu na to, że warunki do zastosowania tej premii w Polsce nie występują została ona wymieniona jedynie w celu zachowania pełnego obrazu instrumentów tworzących wspólną organizację rynku wołowiny.
INSTRUMENTY BEZPOŚREDNIEGO WSPARCIA RYNKU INTERWENCJA i DOPŁATY DO PRYWATNEGO PRZECHOWYWANIA WOŁOWINY
Zasady dokonywania zakupów interwencjnych
SYSTEM INTERWENCJI
do 30 czerwca 2002 r.
Interwencja może być rozpoczęta gdy:
Przez dwa następujące po sobie tygodnie:
Oraz równocześnie w tym samym czasie
"Siatka bezpieczeństwa"
Interwencja musi być rozpoczęta gdy:
Przez dwa następujące po sobie tygodnie:
Oraz równocześnie w tym samym czasie
Od l lipca 2002 r.
Już na podstawie tego pobieżnego opisu można stwierdzić, że znaczenie bezpośredniej interwencji rynkowej - bezpośrednie zakupu dokonywane przez agencje interwencji - będzie stopniowo malało z równoczesnym obniżaniem pułapu ceny rynkowej, która uruchamiała mechanizm interwencji. W to miejsce rozwinięto mechanizm dopłat do przechowalnictwa prywatnego, który był obecny do tej pory w przepisach, jednak był wykorzystywany jedynie w sytuacjach nadzwyczajnych.
OCHRONA RYNKU I WSPARCIE HANDLU ZAGRANICZNEGO
Rynek wołowiny UE jest chroniony za pomocą opłat celnych i taryf importowych, a także wspierany poprzez refundacje eksportowe. UE jest więcej niż samowystarczalna w zakresie produkcji wołowiny i cielęciny dlatego eksport ma duże znaczenie w likwidacji nadwyżki.
Ponieważ ceny wewnętrzne, dzięki stosowanemu wsparciu, są wyższe niż na rynkach światowych, eksport ten jest możliwy jedynie dzięki stosowanym subsydiom.
Równocześnie wysoki stopień ochrony rynku powoduje, że jedynie niewielkie ilości wołowiny są importowane bez zastosowania stawek preferencyjnych. W związku z tym istnieją specjalne kontyngenty preferencyjnego dostępu do rynku wynikające z umowy GATT, oraz dwustronnych i wielostronnych porozumienia (między innymi z krajami Europy Środkowej i Wschodniej).
Regulacja zarówno importu jak i eksportu wymaga stosowania licencji, które pozwalają z jednej strony kontrolować import, a z drugiej są podstawą do udzielania refundacji z tytułu eksportu.
INSTRUMENTY WSPOMAGANIE
Dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich wymienionych dotychczas instrumentów Wspólnej Organizacji Rynku niezbędne jest odpowiednie wyposażenie wspomagające. Poza rejestracją cen na rynkach poszczególnych państw członkowskich jest to:
Klasyfikacja jakościowa wołowiny
W celu określania jakości produkowanej wołowiny przyjęto w krajach UE powszechny program klasyfikacji poubojowej bydła w celu określania jakości surowca i jako podstawę do ustalania cen. Podstawowe cele programu klasyfikacji tusz to:
Sposób klasyfikacji
Dorosłe bydło jest klasyfikowane w zależności od stopnia rozwoju profilu umięśnienia i otłuszczenia na zewnątrz tuszy i w klatce piersiowej według systemu znanego jako system EUROP.
Identyfikacja i rejestracja bydła oraz etykietowanie wołowiny
Określone w przepisach zasady identyfikacji i rejestracji bydła oraz etykietowania wołowiny zostały dopracowane i wdrożone jako odpowiedź na kryzys zaufania konsumentów do wołowiny wywołany przez BSE. Stosowanie tych zasad miało za zadanie upewnić konsumentów przy zakupach wołowiny, że mięso pochodzące ze znanego miejsca produkcji (gospodarstwa) przez cały czas pozostaje pod kontrolą. Obecne przepisy regulujące rynek wołowiny wymagają aby również w dla celów płatności bezpośrednich zwierzęta były zidentyfikowane i zarejestrowane.
System identyfikacji i rejestracji pozwala prześledzić drogę zwierzęcia zarówno wewnątrz państw członkowskich jak i pomiędzy nimi. Współdziała on ze Zintegrowanym Systemem Administracji i Kontroli ustanowionym dla programów pomocowych Wspólnoty. Państwa członkowskie muszą zapewnić, by każde zwierzę otrzymało krajowy dokument administracyjny, tzw. paszport. Ponadto każde zwierzę musi zostać oznakowane kolczykami w obu uszach.. Obydwa kolczyki muszą posiadać te same unikalne kody identyfikacyjne (numery i symbol państwa członkowskiego). Informacje te pozwalają na identyfikację indywidualnie każdego zwierzęcia i gospodarstwa, w którym się urodziło.
Wszyscy posiadacze bydła muszą prowadzić rejestr liczby zwierząt znajdujących się w ich gospodarstwie. Rejestr ten powinien zawierać aktualny zapis wszystkich zmian z podaniem dat oraz odpowiednio pochodzenia lub przeznaczenia zwierząt. Zapisy prowadzone przez rolnika, także te na komputerze, muszą być przechowywane przez 10 lat. Poprawne prowadzenie rejestru przez rolnika i przechowywanie zapisów jest bardzo istotne. Wszelkie uchybienia mogą doprowadzić do ograniczenia wypłacanych premii.
Etykietowanie wołowiny
Program etykietowania wołowiny został wprowadzony w celu dostarczania konsumentom wiarygodnych informacji o kupowanej przez nich wołowinie. Głównym wymogiem programu jest zagwarantowanie możliwości zachowania ciągłości informacji o pochodzeniu wołowiny, w taki sposób aby można było ustalić dane o każdym miejscu przebywania zwierzęcia, z którego pochodzi mięso, od momentu jego narodzin (traceability). Dotyczy to informacji, które nie mogą zostać łatwo sprawdzone w punkcie sprzedaży miejsca pochodzenia wołowiny, tzn. gdzie urodziło się zwierzę, zostało wyhodowane oraz ubite, rasy, wieku i płci oraz sposobu produkcji (np. organiczny, ekstensywny, pastwiskowy).
Etykiety nie mogą w żaden sposób wprowadzać w błąd co dotyczy również informacji udzielanych konsumentom w punkcie sprzedaży, podanych na opakowaniu i na plakietkach obok produktów, jak również informacji zawartych w reklamach a nawet zdjęć lub symboli, np. etykieta na cielęcinie ze zdjęciem cielęcia na wolnej przestrzeni sugeruje, że cielęcina pochodzi od zwierzęcia wypasanego tym sposobem.
KONSEKWENCJE DLA POLSKI *
Stan rolnictwa w Polsce jest podobny do stanu rolnictwa państw członkowskich UE w końcu lat pięćdziesiątych. Gdyby dobrodziejstwa WPR, z których korzystali rolnicy w UE, były udziałem polskich rolników to nasze rolnictwo nie różniło by się od rolnictwa tych państw. Jednak przez ostatnie ponad 40 lat wsparcie było kierowane głównie do gospodarstw państwowych i spółdzielczych, natomiast gospodarstwa prywatne, użytkujące 75% użytków rolnych w kraju, były wyraźnie dyskryminowane ze względów ideologicznych. Drenaż ekonomiczny sektora spowodował zahamowanie jego rozwoju.
W Polsce pierwsze lata transformacji ustrojowej prowadziły do upadku wielu przedsiębiorstw państwowych i utraty pracy przez setki tysięcy osób. Wśród tracących pracę była duża rzesza ludności związanej z gospodarstwami rolnymi i dla tej grupy praca w rolnictwie stała się jedynym źródłem utrzymania, przy czym spora część tego potencjału jest nie w pełni wykorzystana.
Urealnienie cen i wycofanie dotacji do żywności spowodowało znaczące zmniejszenie popytu na artykuły rolne i następczo – spadek produkcji. Zarazem ceny środków produkcji wzrastały szybciej niż ceny uzyskiwane za artykuły rolne a równocześnie rósł import co w efekcie wpłynęło na znaczące pogorszenia sytuacji ekonomicznej producentów rolnych.
Przystępując do UE Polska zostanie członkiem ugrupowania integracyjnego przywiązującego szczególne znaczenie do sektora rolnego. WPR stwarza znacznie korzystniejsze warunki rozwoju rolnictwa niż te, które istniałyby w warunkach wolnego rynku.
Wsparcie produkcji bydła rzeźnego w UE jest nieporównywalnie większe niż w Polsce gdzie w zasadzie jego brak. Ogólna wartość dopłat do l kg produkcji mięsa wołowego w UE w roku 1998 wyniosła 0,71 Euro/kg (w cenach z roku 1998), w tym wartość dotacji eksportowych w przeliczeniu na kg wyeksportowanego mięsa wyniosła l Euro. Po integracji z UE przyjęcie całego pakietu premii i subwencji regulujących produkcję i eksport mięsa wołowego i cielęcego przyczyni się do poprawy sytuacji dochodowej producentów żywca. W największym stopniu zadecyduje o tym objęcie polskich hodowców systemem premii (subwencji bezpośrednich) do produkcji i uboju zwierząt. Wyeliminowanie we wzajemnych obrotach UE – Polska subwencji eksportowych i zwiększenie możliwości finansowania polskiego eksportu przyczyni się do uruchomienia nowych potencjalnych rynków zbytu dla krajowych producentów.
W latach 90-tych w Polsce następuje systematyczny spadek konsumpcji mięsa wołowego. Wg bilansu w okresie od roku 1992 do roku 2000 spożycie mięsa wołowego bez podrobów zmniejszyło się o 39% do poziomu 7,3 kg na osobę zaś liczone wg budżetów gospodarstw domowych zmniejszyło się o 34% do poziomu 3,9 kg. Samo zużycie wołowiny przerobowej na cele przemysłowe zmniejszyło się w tym okresie o blisko 54%. Zmniejszone spożycie mięsa, w tym także wołowego konsumenci uzupełniali bardzo dynamicznie rosnącą konsumpcją drobiu.
W postaci mięsa kulinarnego w Polsce spożywane jest około 45 do 50% mięsa wołowego, zaś spożycie mięsa surowego cielęcego nie przekracza 0,5 kg. W ujęciu globalnym zaobserwowane w minionym dziesięcioleciu zmiany w spożyciu oznaczają spadek krajowego popytu na mięso wołowe rzędu 350 tys. ton. Spożycie mięsa wołowego jest w Polsce czterokrotnie niższe niż we Francji i ponad dwu i półkrotnie niższe niż w Niemczech.
Integracja z Unią Europejską może stworzyć warunki do rozwoju rynku wołowiny a w szczególności:
Jednak uruchomienie tych wszystkich pozytywnych procesów jest możliwe tylko wtedy gdy sektor zostanie włączony do Wspólnej Organizacji Rynku i to bezpośrednio po akcesji.
O ile instrumenty interwencji i regulacje związane z handlem zagranicznym są uniwersalne dla wszystkich krajów i nie wymagają określania warunków w procesie negocjacji, ponieważ po akcesji obejmą Polskę niejako automatycznie, to wszystkie płatności bezpośrednie są przedmiotem negocjacji. Dotyczy to zarówno zasadności ich stosowania w Polsce jak i wielkości limitów, które stanowią swoiste kontyngenty wsparcia produkcji.
Płatności bezpośrednie, zwane często "płatnościami kompensacyjnymi" (zdaniem autora – niesłusznie) są bardzo ważnym instrumentem wsparcia producentów. Historycznie, ich wprowadzenie w UE było związane z obniżeniem innych form wsparcia rynku i wtedy miały za zadanie skompensowanie tej obniżki. Jednak obecnie nie są już w żaden sposób związane z sytuacją na rynku (są niezależne od poziomu cen), a nawet, za wyjątkiem premii związanych z ubojem, nie mają nawet związku ze sprzedażą zwierząt. Zatem służą zachowaniu stanu pogłowia i ekstensyfikacji produkcji czyli mają wyraźnie strukturalny charakter. W związku z tym możliwość ich stosowania w zasadniczy sposób wpływa na kształtowanie i rozwój pogłowia bydła tworzącego potencjał do produkcji jakościowej wołowiny.
Wielkość limitów (pułapy krajowe) dla poszczególnych premii decyduje o możliwościach wsparcia producentów i wpływa bezpośrednio na ich sytuację ekonomiczną. Niskie limity powodują, że część producentów nie może otrzymać bezpośredniego wsparcia i ich zainteresowanie kontynuowaniem utrzymywania bydła mięsnego – spada. Posiadanie odpowiednich do warunków naturalnych limitów krajowych dla płatności bezpośrednich ma kluczowe znaczenie dla zrównoważonego rozwoju produkcji wołowiny w oparciu o wyspecjalizowane pogłowie bydła mięsnego. W przeciwnym wypadku produkcja wołowiny staje się produkcją towarzysząca produkcji mleka i stopniowo się marginalizuje. Tym bardziej, że produkcja jakościowej wołowiny możliwa jest tylko w oparciu o bydło wyspecjalizowanych ras mięsnych.
Polska deklaruje pełne wdrożenie acquis communautaire na rynku wołowiny wraz z pełnią obowiązków i praw z niego wynikających przyjmując, że system premii jest jego integralną częścią. W związku z tym stanowisko negocjacyjne w tym obszarze koncentruje się wokół wysokości limitów dla poszczególnych premii.
Implementacja acquis communautaire powoduje konieczność ustanowienia szeregu systemów i instytucji jeszcze w okresie przedakcesyjnym, a w szczególności:
Są to zadania, które będą wymagały znacznego wysiłku legislacyjnego, organizacyjnego i finansowego przy tym muszą być dokonane w bardzo krótkim czasie. Ponadto konieczna jest możliwie szeroka akcja informacyjna zwłaszcza w środowisku producentów, tak aby stworzyć odpowiedni klimat dla wdrażania systemów i budowy instytucji, które w przeciwnym razie mogą być błędnie postrzegane jako zbyteczna rozbudowa biurokracji podczas gdy są absolutnie niezbędne dla wykorzystania wszystkich możliwości, które otworzą się przed Polską po przystąpieniu do UE.
* W rozdziale wykorzystano informacje opracowane w ekspertyzie pt. Analizy rynkowe - mięso wolowe" autorzy: Roman Urban i Marek Wigier.
.png)
Zaloguj przez Facebook
