Agroturystyka a rozwój wsi. Usługi agroturystyczne a rozwój przedsiębiorczości wiejskiej.

Prowadzone w wielu krajach obserwacje aktywności gospodarczej rodzin rolniczych w zakresie turystyki wskazują, że jest ona głównie konsekwencją poszukiwania dodatkowych bądź alternatywnych dochodów w wielu dziedzinach stanowiących otoczenie rolnictwa, w wyniku spadku opłacalności produkcji rolniczej i pogorszenia się poziomu życia mieszkańców wsi. Szczególna potrzeba poprawy sytuacji gospodarstw rolnych występuje w Polsce, gdzie rozwijająca się nie bez problemów gospodarka rynkowa postawiła mieszkańców wsi w sytuacji znacznego ograniczenia możliwości zbytu płodów rolnych przy niskich i niestabilnych cenach a równocześnie rosnących kosztach produkcji, relatywnie dużego bezrobocia, ograniczenia szans awansu życiowego młodzieży wiejskiej oraz obniżenia stopy życiowej. W tej sytuacji odnowa polskiej wsi może dokonać się głównie poprzez zmiany w sferze pozarolniczej, stwarzające nowe miejsca pracy w wielu dziedzinach stanowiących otoczenie rolnictwa oraz wyzwalające aktywność mieszkańców wsi w zakresie poszukiwania alternatywnych sposobów wykorzystania zasobów gospodarstw rolnych i naturalnych walorów wsi.

Oferowanie turystom podstawowych składników produktu turystycznego jakimi są zakwaterowanie i wyżywienie jest właśnie alternatywnym sposobem wykorzystania potencjału rodzinnego gospodarstwa rolnego i źródłem dodatkowych dochodów. Ponadto, zaspokajanie różnorodnych potrzeb turystów w zakresie rekreacji i ciekawego spędzania czasu wolnego rodzi dalsze możliwości zatrudnienia i dodatkowych dochodów. Usługi w zakresie przewodnictwa wycieczek pieszych, rowerowych czy konnych, organizowanie kuligów i wspólnej zabawy przy ognisku, prezentacja lokalnego folkloru, występy artystyczne, prowadzenie pokazów i nauczanie przyrządzania regionalnych potraw, tradycyjnych sposobów przetwórstwa żywności, lokalnego rzemiosła, to jedynie wybrane przykłady nieograniczonych wręcz możliwości aktywizacji mieszkańców wsi poprzez agroturystykę.

Poza możliwościami świadczenia przez mieszkańców wsi różnorodnych usług wzbogacających ofertę turystyczną, przebywanie turystów na terenach wiejskich zwiększa istotnie popyt na różnego typu dobra i usługi o charakterze nieturystycznym – stymulując przez to rozwój wiejskiej infrastruktury. Obiekty handlowe i gastronomiczne, komunikacja, usługi bankowe i pocztowe, apteki i ośrodki zdrowia, stacje benzynowe i obsługi samochodów służyć będą nie tylko turystom lecz także stałym mieszkańcom, przyczyniając się do poprawy ich obsługi i zapewniając równocześnie większą rentowność całej sieci usługowej. W konsekwencji, rozwój agroturystyki oznaczać będzie kolejne miejsca pracy i źródła zarobkowania, przez co wpłynie korzystnie na jakość życia na wsi.

Dzięki rozwojowi turystyki możliwe będzie stopniowe restaurowanie zabudowań historycznych znajdujących się na obszarach wiejskich, a także nowe ich wykorzystanie, w sposób przynoszący dochody.

Rozwój turystyki na terenach wiejskich stanowi również, wskutek wzrostu popytu, siłę napędową rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej gospodarstw rolnych, a wysoka jakość i świeżość produktów nabywanych bezpośrednio w gospodarstwie pozwala uzyskiwać wyższe ceny.

Stopniowo, wraz z rozwojem ruchu turystycznego na terenach wiejskich, turystyka staje się jednym z głównych czynników pobudzających koniunkturę gospodarczą, wyzwalającym kolejne inicjatywy lokalnych społeczności – przyczyniając się przez to do systematycznej poprawy materialnych warunków bytu rodzin wiejskich.

Rozwijając na obszarach wiejskich agroturystykę, a także inne łagodne, ekologiczne formy turystyki przestrzegać jednakże trzeba zasady wielofunkcyjnego rozwoju gospodarczego wsi. Rolnictwo i leśnictwo, rzemiosło i drobny przemysł (np. przetwórstwo lokalnych produktów roślinnych i zwierzęcych), usługi nieturystyczne - winno się wspierać w równej mierze co sam rozwój turystyki. Wszystkie bowiem dziedziny aktywności gospodarczej są ze sobą sprzężone i warunkują wzajemnie swój rozwój. Natomiast „turystyczna monokultura”, tak jak wszystkie monokultury gospodarcze, może się okazać bardzo ryzykowna i niebezpieczna, zwłaszcza w okresach dekoniunktury.

Agroturystyka – będąc, jak już wspomniano, istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego terenów wiejskich pobudza również rozwój społeczny. Poznanie przez turystów, w wyniku ich bezpośrednich kontaktów z rodzinami rolniczymi, walorów gospodarstwa rolnego, stylu życia i pracy w rolnictwie, wartości kulturowych wsi, siły tradycji, zwyczajów i obyczajów, sprzyja większemu ich poszanowaniu – a równocześnie rodzi wśród samych mieszkańców wsi poczucie własnej wartości, wzbudza lokalny patriotyzm, zwiększa dbałość członków wioskowej społeczności o wygląd wsi, wzmaga zainteresowanie i troskę o lokalną architekturę, pamiątki kultury materialnej, tradycyjne rzemiosło, rękodzielnictwo, sztukę kulinarną, itp. Obecność turystów w obrębie gospodarstwa jak i na terenie wsi wzmaga działania na rzecz czystości i estetyki, podnosząc w perspektywie jakość życia samych mieszkańców.

Konieczność zaspokojenia różnorodnych potrzeb turystów przebywających na terenach wiejskich rodzi ponadto potrzebę zespołowych działań społeczności wiejskiej w kreowaniu wszechstronnej oferty obejmującej zakwaterowanie, wyżywienie, transfery, rekreację, zwiedzanie, rozrywki – a także w tworzeniu odpowiednich metod dotarcia z ofertą do mieszkańców miast i przekonania ich do jej kupna. Rozwija to umiejętność współpracy, także w innych dziedzinach, wzmaga poczucie odpowiedzialności za końcowy efekt działania, odkrywa lokalnych liderów.

Bezpośrednie kontakty z turystami, reprezentującymi zazwyczaj inne środowiska społeczne, odrębną kulturę, posiadającymi własne zwyczaje i odmienne systemy wartości, wzbogacają równocześnie osobowość mieszkańców wsi. Nie czują się oni odcięci od świata, gdyż świat przyjeżdża do nich. Odbywające się zatem z powodu agroturystyki, wzajemne przenikanie kultur niesie doświadczenia dla obu uczestniczących w niej stron.

Wymieniając liczne korzyści jakie dla obszarów wiejskich i zamieszkałej tam ludności rodzić może rozwój turystyki, zwrócić należy również uwagę na możliwość powstawania wraz z jej rozwojem pewnych problemów. Agroturystyka, a także inne form turystyki wiejskiej stanowić mogą zagrożenie środowiska naturalnego, zwłaszcza w przypadku nadmiernej koncentracji ruchu turystycznego. Uprawianie różnych form aktywnej rekreacji, takich jak np. narciarstwo zjazdowe, jazda konna, wspinaczki, rajdy rowerowe i piesze, powodować mogą degradację wiejskiego krajobrazu, zanieczyszczenie, nadmierny hałas.

Podobnie jak nadmierna ilość turystów szkodzić może środowisku przyrodniczemu, tak też ich pobyty na terenach wiejskich destabilizować mogą także lokalne środowisko społeczno-kulturowe oraz zakłócać wiejski rytm życia i pracy, rodzić konflikty między turystami a mieszkańcami wskutek przenoszenia na teren wsi miejskiego stylu życia i innego systemu wartości.

Turystyka powodować może również nieodwracalne zmiany w wiejskiej przestrzeni poprzez towarzyszące jej intensywne procesy urbanizacyjne.

Wymienionym przykładom zagrożeń dla przyrodniczego i społecznego środowiska wsi można skutecznie zapobiegać, poprzez umiejętne zarządzanie turystyką i przestrzeganie zasad zrównoważonego jej rozwoju.

Opracowano na podstawie publikacji dr Leszka Strzembickiego, "Uwarunkowania rozwoju agroturystyki i usług towarzyszących na obszarach wiejskich" zamieszczonej na rcd.wroc.pl