Fuzarioza kłosa poważnym zagrożeniem dla jakości ziarna zbóż

Fuzarioza kłosów jest powszechną porażającą kłosy zbóż choroba grzybową, której, objawy obserwować można na całym świecie. Szkodliwość infekcji kłosów przez grzyby z rodzaju Fusarium wiąże się z obniżką plonu oraz pogorszeniem jakości ziarna. Mikotoksyny wytwarzane przez grzyby z rodzaju Fusarium są następstwem porażenia kłosów w okresie kwitnienia i dojrzewania ziarna.

Najpowszechniej w ziarnie oznacza się trzy rodzaje mikotoksyn: DON, zearalenon i fumonizyny. Nie można jednak zapominać, iż poza Fusarium culmorum kłosy i wiechy zbóż uprawianych w różnych strefach klimatycznych poraża także Fusarium avenaceum, który wykazuje wysoką tolerancję na temperaturę i wilgotność. Dla pszenicy uprawianej w Polsce gatunek ten uznawany jest za drugi z najważniejszych po Fusarium culmorum czynnik chorobotwórczy fuzariozy kłosów. Poważną rolę w zakażaniu kłosów przez F. avenaceum odgrywają makrokonidia tworzące się na resztkach pożniwnych. Ponadto gatunek ten wytwarza na dolnych międzywęźlach źdźbła stadium doskonałe Gibberella avenacea, którego askospory także mogą zakażać kłosy, głównie za pośrednictwem prądów powietrza. W ziarnie uzyskanym z kłosów porażonych przez F. avenaceum mogą kumulować się znaczne ilości mikotoksyn, zwłaszcza moniliforminy (MON).
Zaatakowane kłosy fuzariozą częściowo lub całkowicie zamierają. Przy wysokiej wilgotności pokrywają się one białym lub różowym nalotem, na którym mogą powstawać pomarańczowe lub łososiowe skupienia zarodników. Charakterystyczne sierpowate, wielokomórkowe zarodniki konidialne grzyba widoczne są jedynie pod mikroskopem. Gatunki Fusarium wymagają różnych warunków pogodowych sprzyjających ich rozwojowi. Zawsze jeden lub dwa gatunki mogą rozwijać się w warunkach, w których zahamowaniu ulega rozwój pozostałych. Wówczas na plantacji dochodzi do dominacji gatunku Fusarium o zróżnicowanej szkodliwości, wynikającej z różnej skuteczności zwalczania poszczególnych gatunków grzyba. Do prażenia fuzariozą kłosów dochodzi przy temperaturze od 15 do 20 °C w czasie opadów lub silnego osiadania rosy i wysokiej wilgotność powietrza - to warunki idealne dla zarodników fuzariozy kłosa. Infekcja kłosów rozpoczyna się podczas kwitnienia, patogen poraża kwiatki i wnika do zarodka.
Przy fuzariozie kłosa najczęściej myślimy o grzybie, którego objawy w postaci łososiowo-różowego nalotu obserwujemy na kłosach. A tymczasem grzyby te towarzyszą roślinom zbożowym przez prawie cały okres wegetacji. Źródłem zakażenia grzybami z rodzaju Fusarium są, porażone ziarniaki oraz gleba i obumarłe resztki roślin, w których grzyby te żyją saprofitycznie. Zboża zakażane są w kolejnych fazach rozwojowych przez zarodniki konidialne: fuzariozą siewek, pleśnią śniegowa, fuzaryjną zgorzelą podstawy źdźbła, fuzariozą liści i fuzariozą kłosów. Wiosną w sprzyjających warunkach pogodowych w uprawach zbożowych bardzo szybko rozwija się pełen garnitur liści a wraz z nim choroby porażające zarówno liście jak i podstawę źdźbła. Pierwszy zabieg, który warto wykonać wcześnie wiosna w fazie od końca krzewienia do początku strzelania w źdźbło zabezpieczy łan nie tylko przed rozwojem chorób porażających liście takich jak mączniak, septorioza, brunatna plamistość liści, ale przede wszystkim ochroni nasze uprawy przed sprawcami chorób podstawy źdźbła. Prawidłowe wykonanie zabiegu T1 jest podstawa do dalszej skuteczniej fungicydowej ochrony łanu gdyż ogranicza zarodnikowanie grzybów i może wpływać na ograniczenie porażenia w późniejszych fazach rozwojowych.
Uproszczona uprawa roli i siew bezpośredni mogą się również przyczyniać do zwiększonej infekcji fuzariozą, ponieważ przy takiej uprawie na powierzchni gleby pozostaje materiał mulczującym, którym mogą być np. resztki roślin zbożowych stanowiące idealną pożywkę dla rozwijających się grzybów. Nie należy zapominać również o tym, że infekcje prowokują także przedplony, każde uproszczenie płodozmianu do monokultury zbożowej będzie skutkowało wzrostem ilości materiału infekcyjnego. Również kukurydza jako przedplon dla zbóż stanowi spore zagrożenie związane z fuzariozą. Na łodygach, trzpieniach i kolbach kukurydzy na ziarno często jeśli znajdują się one na powierzchni gleby tworzą się liczne  strzępki które w sprzyjających warunkach atmosferycznych uwalniają duże ilości zarodników przyczyniających się do szerzenia infekcji.  
Bardzo trudne jest określenie optymalnego czasu zwalczania fuzariozy kłosa, gdyż należy sie przy tym kierować okresem kwitnienia pszenicy i zarodnikowaniem grzyba. Najczęściej na zabiegi o wysokiej skuteczności działania do dyspozycji mamy tylko kilka dni (3-6). To pokazuje nam, iż nie jest to patogen którego można łatwo pozbyć się z plantacji. Bardzo istotne jest prowadzenie obserwacji na plantacjach oraz ocena danych meteorologicznych, która może ułatwić podjęcie decyzji o wykonaniu zabiegu ochronnego.