Ułatwienia w obrocie gruntami

8 lipca br. wejdzie w życie nowelizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Wynika z niej, że obecnie prawo pierwokupu przysługuje Agencji Nieruchomości Rolnych tylko w odniesieniu do gruntów o powierzchni powyżej 5 ha, a nie jak w obowiązującej poprzednio – wszystkich gruntów.

Wprowadzony zapis odbierany jest bardzo pozytywnie zarówno przez ewentualnych nabywców nieruchomości, jak i Agencję. Kupujący (głównie nierolnicy) będą mogli nabyć grunty rolne o powierzchni do 5 ha „od ręki”, bez zawierania umowy przedwstępnej, co zaoszczędzi im czasu i pieniędzy, natomiast Agencja będzie mogła skoncentrować się na sprzedaży większych nieruchomości, które mają rzeczywisty wpływ na poprawę struktury agrarnej.

Dotychczas bowiem 96% umów sprzedaży podlegających „starej” ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego dotyczyło nieruchomości poniżej 5 ha: 78% to umowy sprzedaży do 1 ha, a ponad 18% – od 1–5 ha. Tak małe nieruchomości nie miały znaczenia dla realizacji celów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, jakimi była poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych i przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości. Natomiast związana z nimi „obsługa formalna” angażowała pracowników Agencji i generowała niepotrzebne koszty. Umowy powyżej 5 ha stanowiły tylko ok. 4% wszystkich umów. Od 8 lipca br. tylko w odniesieniu do takich nieruchomości Agencja, w uzasadnionych przypadkach, będzie korzystać z prawa pierwokupu.

Od momentu obowiązywania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (16 lipca 2003 r.) do końca 2009 r. Agencja skorzystała z prawa pierwokupu i wykupu w 572 przypadkach, interweniując na rynku prywatnym w odniesieniu do ponad 13,7 tys. ha, a wartość transakcji opiewała na łączną kwotę 126,7 mln zł, w tym, w samym 2009 r. 18 transakcji dotyczyło 683 ha na kwotę 7 mln zł.

Nabyte nieruchomości przeznaczane są przez ANR głównie do sprzedaży w formie przetargów ograniczonych na powiększenie gospodarstw rodzinnych przez rolników indywidualnych. Do końca 2009 r. do Agencji wpłynęło łącznie 592 tys. aktów notarialnych. Z roku na rok było ich coraz więcej, ze względu na wzmożony popyt na nieruchomości poniżej 1 ha, które potencjalnie mogą być wykorzystywane na cele nierolne. Jednak ze względu na brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wymagały rozpatrzenia przez ANR. Od 8 lipca br. przepis ten nie będzie miał już zastosowania.

Prawo pierwokupu wynikające z ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego przysługuje Agencji w przypadku przeniesienia własności nieruchomości rolnych (np. sprzedaż, darowizna) na rynku prywatnym, z wyłączeniem m.in. transakcji pomiędzy osobami bliskimi i rolnikami indywidualnymi powiększającymi gospodarstwa rodzinne.
Nadal podstawowymi zadaniami Agencji Nieruchomości Rolnych w ramach realizacji ustawy o ukur pozostają:
- poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych;
- przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych;
- zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach.