Czas na Polskę

Po Malcie, Słowenii, Węgrzech, Litwie i Słowacji kolej na Polskę – już w najbliższą sobotę i niedzielę zdecydujemy w referendum, czy nasz kraj wejdzie do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku wraz z pozostałą dziewiątką państw wstępujących.

Polskie referendum będzie szóstym z serii plebiscytów akcesyjnych w krajach wstępujących do Unii. Poprzednie pięć zakończyło się wygraną zwolenników integracji ze Wspólnotą. Z frekwencją było różnie, lecz nie zawsze miała ona znaczenie dla ważności referendum.

Sztafetę referendalną rozpoczęła 8 marca Malta – najmniejszy a zarazem najbogatszy z dziesięciu krajów, które w grudniu zakończyły negocjacje akcesyjne z UE. Za integracją z Unią opowiedziało się 53,65 proc. głosujących, a 46,35 było przeciwko. Różnica głosów "za" i "przeciw" wyniosła niespełna 20 tys.

Godna podziwu była frekwencja – do urn poszło 91 proc. uprawnionych do głosowania. Maltańskie referendum nie miało wiążącego charakteru – ostateczną decyzję, czy kraj ten wejdzie do UE, podejmie parlament.

Na Malcie, jak w żadnym innym kraju kandydującym, do kampanii przeciwko wstąpieniu do UE nie włączyła się jedna z głównych partii politycznych – Maltańska Partia Pracy. Jej przywódca, Alfred Sant, już raz zablokował członkostwo wyspy w Unii, kiedy sprawował urząd premiera w latach 1996-98. W kampanii referendalnej zapowiadał, że nawet mimo pozytywnego przebiegu referendum, nie uzna jego wyników, poczeka do kwietniowych wyborów powszechnych i jeśli MPP je wygra, zignoruje wynik głosowania. MPP wybory przegrała – zwolennicy integracji z UE uzyskali 51 proc. głosów.

23 marca za wejściem do UE opowiedzieli się Słoweńcy. Frekwencja nie była już tak imponująca jak na Malcie, choć w Polsce wielu życzyłoby sobie takiej – 60,29 proc. Jednak wynik przeszedł wszelkie oczekiwania: 89,61 proc. głosujących poparło integrację z Unią, a jedynie 10,39 procent było przeciwko. Obserwatorzy zauważyli, że za UE opowiedziało się nawet więcej głosujących niż za niepodległością Słowenii w referendum w 1990 roku, kiedy "tak" powiedziało 88,5 proc.  

Wyjątkowość słoweńskiego referendum polegała na tym, że równocześnie mieszkańcy tego kraju głosowali w nim w sprawie członkostwa w NATO. Przyprawiało to rządzących o ból głowy, gdyż w tej sprawie zdania obywateli Słowenii były bardzo podzielone, w odróżnieniu od kwestii członkostwa w UE. Obawiano się nawet bojkotu głosowania przez licznych przeciwników NATO. Ostatecznie Słowenia również Sojuszowi powiedziała "tak" - wejście do NATO poparło 66 proc. głosujących.

Następne w sztafecie referendalnej były Węgry. 12 kwietnia br. za integracją tego kraju z UE opowiedziało się 83,76 proc. głosujących, a 16,24 proc. było przeciwko. W referendum wzięła udział mniej niż połowa uprawnionych – 45,56 proc., co odczytano m.in. jako niepokojący sygnał dla Polski.

Na Węgrzech nie było jednak tak restrykcyjnych jak w Polsce wymogów dotyczących frekwencji, by referendum było ważne. Rozstrzygający był odsetek głosów oddanych za jedną z opcji – 25 proc. plus jedna osoba z 8 milionów uprawnionych do głosowania. Za opcją na "tak" dla integracji z UE opowiedziało się 38 proc. wszystkich uprawnionych do głosowania Węgrów.

Litwini głosowali w dwudniowym referendum akcesyjnym 10-11 maja. Pokonali oni wymóg 50-procentowej frekwencji dla ważności referendum – do urn poszło 63,37 proc. uprawnionych. Aż 91,04 proc. głosujących poparło integrację tego kraju z UE, a jedynie 8,96 proc. było przeciw.

Litewskie władze starały się stworzyć dogodne warunki dla zapewnienia odpowiedniej frekwencji: umożliwiono głosowanie pocztą, zorganizowano dojazd autobusami do lokali wyborczych, stworzono możliwość oddania głosu nie w swoim okręgu.

Niepokój wzbudziła frekwencja po pierwszym dniu referendum – ok. 30 proc. uprawnionych. Drugiego dnia, w niedzielę litewskie radio, telewizja, politycy, znani działacze społeczni przypominali o konstytucyjnym prawie obywateli do głosowania, na bieżąco informując o frekwencji. Przypominanie wyborcom, że w kraju odbywa się referendum, było na Litwie dozwolone.

Z wymogiem 50-procentowej frekwencji zmagali się również  Słowacy w referendum 16 i 17 maja. Poradzili sobie. Do urn poszło 52,15 proc. uprawnionych do głosowania. 92,46 proc. z nich opowiedziało się za integracją Słowacji z Unią Europejską, a 6,20 było przeciw.

W przedreferendalnych sondażach udział w głosowaniu na Słowacji jednoznacznie deklarowało tylko 42 proc. uprawnionych. Pierwszego dnia poszło do urn tylko 25-27 proc.

Po zamknięciu lokali wyborczych pierwszego dnia referendum najważniejsi słowaccy politycy z prezydentem Rudolfem Schusterem i przewodniczącym parlamentu Pavolem Hruszovskim podpisali się pod dramatycznym apelem, w którym kolejny raz wezwali obywateli Słowacji do udziału w referendum – bez względu na to, jak będą głosować.

W Polsce, gdzie także 50-procentowa frekwencja jest konieczna dla ważności referendum, apele polityków, które poskutkowały na Słowacji i Litwie, nie będą możliwe. Stanowiłyby naruszenie ciszy wyborczej. Dzięki ekspresowej nowelizacji ustawy o referendum ogólnokrajowym po pierwszym dniu głosowania można jednak podawać informacje o frekwencji, która być może okaże się czynnikiem mobilizującym do udziału w głosowaniu.

Po Polsce referenda akcesyjne odbędą się w Czechach – 15 i 16 czerwca; Estonii – 14 września i Łotwie – 20 września. Dziesiąty kraj wstępujący do UE – Cypr – nie przeprowadza referendum akcesyjnego.