Zasady postępowania w zakresie oceny jakości mleka

Mleko surowe do skupu – Wymagania i badania.

I. Podstawa prawna stosowania normy.

    1. Polska Norma PN-A-86002:1999 Mleko surowe do skupu – Wymagania i badania ustanowiona została przez Polski Komitet Normalizacyjny Uchwałą nr 4/99 z 9 lutego 1999 r.

    2. Na podstawie art. 19 ust. 2 Ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 55 poz. 251 z 1995 r. Nr 95 poz. 471 i z 1997 r. Nr 121 poz. 770), oraz wydanego Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 29 września 1999 r. zmieniającego rozporządzenia w sprawie obowiązku stosowania Polskich Norm (Dz. U. Nr 88 poz. 989 z 1999 r.) Polska Norma PN-A-86002:1999 Mleko surowe do skupu – Wymagania i badania, wprowadzona została do obowiązkowego stosowania z dniem 1 stycznia 2000 roku.

    3. Za skup mleka zgodny z postanowieniami Polskiej Normy PN-A-86002:1999 Mleko surowe do skupu – Wymagania i badania, odpowiedzialność ponoszą podmioty skupujące mleko surowe, bez względu na rodzaj własności i formę organizacyjną.

II. Badania i ocena mleka.

    4. Wszystkie podmioty skupujące od producentów mleko surowe, mają obowiązek dokonania jego oceny wg ustaleń określonych w: PN-A-86002:1999 Mleko surowe do skupu – Wymagania i badania.

        4.1. Ocena jakościowa mleka może być wykonana w laboratorium własnym podmiotu skupującego mleko lub zlecona do wykonania przez laboratorium obce – zewnętrzne, w całości lub w części badań ujętych w normie.

        4.2. Częstotliwość badań mleka surowego ustala podmiot skupujący mleko, przy czym zgodnie z normą, należy przestrzegać następujących zasad:

• Przy każdym odbiorze mleko należy badać pod kątem zgodności z kryteriami przyjęcia mleka – wygląd, zapach (smak), temperaturę i kwasowość (świeżość). Mleko nie spełniające kryteriów przyjęcia nie nadaje się do skupu.


• Dwa razy w miesiącu (minimum) należy badać ogólną liczbę drobnoustrojów.


• Jeden raz w miesiącu (minimum) należy badać ilość komórek somatycznych.


• Częstotliwość pozostałych badań okresowych ujętych w normie, określa podmiot skupujący mleko.

        4.3. Harmonogram pobierania prób i badań jakości mleka dla poszczególnych punktów odbioru, ustala – dla własnych potrzeb – podmiot skupujący mleko.

        4.4. Przy braku możliwości wykonania badań mleka w terminie ustalonym w harmonogramie (brak próbki mleka do badań), podmiot skupujący mleko powinien pobrać próbkę mleka w innym terminie, w okresie rozliczeniowym i dokonać jej oceny.

               Jeśli przyczyny nie pobrania próbki w ustalonym terminie leżą po stronie dostawcy, koszty dodatkowej oceny ponosi dostawca, o ile podmiot skupujący mleko nie podjął innych ustaleń.

III. Klasyfikacja mleka.

    5. W celu określenia klasy mleka surowego należy wyliczyć średnią geometryczną dla: ogólnej liczby drobnoustrojów oraz ilości komórek somatycznych, w oparciu o uzyskane wyniki badań, przy uwzględnieniu częstotliwości badań określonej w punkcie 4.2.

        5.1. Przy wyliczaniu średniej geometrycznej , w zależności od przyjętego okresu rozliczeniowego (dla całego miesiąca lub poszczególnych połówek miesiąca) należy przestrzegać następujących zasad:

            1. Przy wyliczeniu średniej geometrycznej dla dostaw mleka z okresu całego miesiąca, bierze się do wyliczeń minimum:

• dla określenia ogólnej liczby drobnoustrojów – 4 wyniki badań z 2 miesięcy, w tym: 2 wyniki badań z miesiąca bieżącego i 2 wyniki badań z miesiąca poprzedniego (miesiąc bieżący należy rozumieć jako miesiąc, dla którego wyliczana jest średnia geometryczna),


• dla określenia ilości komórek somatycznych – 3 wyniki badań z 3 miesięcy, w tym 1 wynik z miesiąca bieżącego i 2 wyniki z dwóch miesięcy poprzednich.

            2. Przy wyliczaniu średniej geometrycznej, oddzielnie dla dostaw mleka w I i II połowie miesiąca, bierze się do wyliczeń minimum:

• dla określenia ogólnej liczby drobnoustrojów – 4 wyniki badań, w tym 1 wynik z danej połówki miesiąca i 3 wyniki z kolejnych poprzednich połówek miesiąca, w sumie z okresu dwumiesięcznego,


• dla określenia ilości komórek somatycznych – 3 wyniki badań z ostatnich 3 miesięcy kalendarzowych.

        5.2. Zwiększona ilość badań mleka w miesiącu (ponad ilości przyjęte w normie) np. 3 badania w miesiącu na ogólną liczbę drobnoustrojów i 2 badania w miesiącu na ilość komórek somatycznych, powoduje konieczność wyliczenia średniej geometrycznej z 6 kolejnych badań. (Pierwiastek 6 stopnia z iloczynu 6 wyników badań ogólnej liczby drobnoustrojów z okresu 2 miesięcy oraz pierwiastek 6 stopnia z iloczynu 6 wyników badań ilości komórek somatycznych z okresu 3 miesięcy).

    6. Norma PN-A-86002:1999 Mleko surowe do skupu – Wymagania i badania dopuszcza próbę Whiteside'a jako metodę wskaźnikowego określenia ilości komórek somatycznych w mleku.

Próba Whiteside'a, jako rozwiązanie tymczasowe, może być stosowana w okresie przejściowym, tj. do czasu wejścia w życie opracowywanego rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie zdrowotnych warunków jakości mleka i jego przetworów, warunków sanitarnych produkcji mleka i jego przetwarzania oraz wymogów sanitarnych przy przewozie mleka.

        6.1. Przy klasyfikacji mleka na podstawie próby Whiteside'a, należy wykorzystać sugestie proponowane w poniższej tabeli.

Klasyfikacja mleka wg wyników próby Whiteside'a

*) O klasie mleka decydować będzie wynik średniej geometrycznej ogólnej liczby drobnoustrojów dla okresu rozliczeniowego.

        6.2. W przypadku mleka surowego przeznaczonego na produkcję artykułów mleczarskich na eksport do krajów Unii Europejskiej, badanie mleka musi się odbywać przy pomocy metod pozwalających na określenie dokładnej liczby komórek somatycznych w mleku.

    7. Zgodnie z normą PN-A-86002:1999 Mleko surowe do skupu – Wymagania i badania, pełna ocena jakości mleka od dostawców nowo pozyskanych może nastąpić po 3 miesiącach, ponieważ podstawą kwalifikacji jest średnia geometryczna oznaczeń ogólnej liczby drobnoustrojów z 2 miesięcy i ilości komórek somatycznych z 3 miesięcy.

        Określona wyżej procedura pełnej oceny jakości mleka, dotyczy także dostawców deklarujących poprawioną jakość surowca i przyjętych do skupu po okresowym wstrzymaniu odbioru mleka surowego.

IV. Wstrzymanie odbioru mleka od dostawców.

    8. Jeżeli za okres rozliczeniowy dostawcy mleka wynik średniej geometrycznej (ogólnej liczby drobnoustrojów i/lub ilości komórek somatycznych) wykazuje wynik nie mieszczący się w granicach normy, wówczas podmiot skupujący mleko musi zastosować następujące postępowanie:

• Podjąć pisemną decyzję o natychmiastowym wstrzymaniu dalszego odbioru mleka, podając w uzasadnieniu przyczyny podjętej decyzji oraz datę wstrzymania odbioru mleka.


• Niezwłocznie wstrzymać odbiór mleka od danego dostawcy, dostarczając mu jednocześnie decyzję o wstrzymaniu odbioru mleka.


• O decyzji wstrzymania odbioru mleka należy powiadomić właściwego terytorialnie Powiatowego Lekarza Weterynarii.

V. Przyjmowanie dostawców mleka.

   9. Przyjmowanie nowych dostawców mleka, dostawców zmieniających podmiot skupujący mleko oraz dostawców uprzednio wykluczonych ze skupu, którzy deklarują poprawioną jakość surowca, powinno przebiegać z uwzględnieniem następujących zasad:

        9.1. Przyjmowanie nowych dostawców rozpoczynających produkcję mleka.

• Podstawą i warunkiem przyjęcia jest pisemny wniosek producenta o przyjęcie do skupu mleka surowego, kierowany do podmiotu skupującego mleko.


• Odpowiedzialność za przyjęcie nowych dostawców ponosi podmiot przyjmujący nowych dostawców.

        9.2. Przyjmowanie dostawców mleka zmieniających podmiot skupujący mleko.

• Podstawą rozpatrzenia sprawy jest pisemny wniosek producenta o przyjęcie do skupu mleka surowego, kierowany do podmiotu skupującego mleko.


• Do wniosku powinny być dołączenie wyniki oceny jakości mleka dostawcy za ostatnie 3 miesiące, dokonanej u poprzedniego odbiorcy mleka.


• Odpowiedzialność za przyjęcie dostawców zmieniających podmiot skupujący mleko ponosi podmiot przyjmujący tych dostawców.


• W przypadku wyników oceny, o których mowa w ust. 2 świadczących o mleku pozaklasowym, względnie braku wyników ostatniej oceny mleka, podmiot skupujący mleko może przyjąć takiego dostawcę pod warunkiem zastosowania procedury określonej w pkt 9.3.

       9.3. Przyjmowanie dostawców wykluczonych ze skupu, którzy deklarują poprawioną jakość mleka.

• Podstawą do rozpatrzenia sprawy jest pisemny wniosek zainteresowanego dostawcy, o przyjęcie do skupu mleka surowego, kierowany do podmiotu skupującego mleko.


• We wniosku dostawca deklaruje poprawioną jakość mleka.


• Warunkiem powrotu dostawcy do skupu, będzie zakwalifikowanie jego mleka jako spełniającego wymagania normy na podstawie jednorazowych wyników badań wstępnych, dokonanych przez podmiot skupujący mleko, pod kontrolą organu nadzoru weterynaryjnego.


• Odpowiedzialność za przyjęcie dostawców uprzednio wykluczonych ze skupu, ponosi podmiot przyjmujący tych dostawców.


• Koszt pobrania próby, badania i dojazdu do gospodarstwa, ponosi dostawca składający wniosek o przyjęcie mleka do skupu, o ile podmiot skupujący mleko nie podjął innych ustaleń.

VI. Nadzór weterynaryjny

    10. Nadzór kontrolny nad prawidłowym skupem i oceną mleka surowego sprawują organy nadzoru weterynaryjnego. (Art. 5, Art. 6, Art. 35, Art. 48 Ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej – Dz. U. Nr 60 z 14.06.1997 r.)

    11. Podmiot skupujący mleko zobowiązany jest na bieżąco informować na piśmie organ nadzoru weterynaryjnego – Powiatowego Lekarza Weterynarii w zakresie:

• Decyzji o wstrzymaniu odbioru mleka surowego.


• Wniosków o przyjęcie do skupu mleka surowego z tytułu:
  
  · rozpoczęcia produkcji mleka,
  
  · zmiany podmiotu skupującego mleko,
  
  · deklaracji poprawionej jakości mleka i wznowienia jego odbioru.


• Decyzji o przyjęciu mleka surowego do skupu.

VII. Zalecenia ogólne.

    12. Podmiot skupujący mleko powinien wykorzystać wyniki oceny mleka do:

• Powiązań z systemem zapłaty za mleko.


• Bieżącego i długofalowego oddziaływania na poprawę jakości surowca w rejonie prowadzonego skupu.


• Utrwalania i utrzymywania osiągniętych wysokich standardów jakości mleka surowego.
  
  
  

Zasady postępowania w zakresie oceny jakości mleka opracowano w Krajowym Związku Spółdzielni Mleczarskich Zw. Rew. w Warszawie w uzgodnieniu z:

1. Inspekcją Weterynaryjną
   
   Główny Inspektorat Weterynarii
   
   w Warszawie


2. Polskim Komitetem Normalizacji
   
   Normalizacyjna Komisja Problemowa
   
   Nr 35 ds. mleka i przetworów mlecznych
   
   w Warszawie

Podpisali:

Stanisław Michalski – Prezes KZSM Zw. Rew.

Andrzej Komorowski – Główny Lekarz Weterynarii

Maria Wielgosz – Przewodnicząca Normalizacyjnej Komisji Problemowej Nr 35 ds. Mleka i przetworów mlecznych



Do pobrania:

1. Wniosek o przyjęcie do skupu mleka surowego (plik .doc)

2. Decyzja o przyjęciu mleka surowego do skupu (plik .doc)

3. Decyzja o wstrzymaniu odbioru mleka surowego (plik .doc)