W Ogrodzie Botanicznym PAN w Powsinie na obrzeżach Warszawy działa jedyny w Europie bank nasion, w którym zbiory przechowywane są w oparach ciekłego azotu.
- To unikalna jednostka. W Europie działa kilkadziesiąt banków nasion, ale wszystkie wykorzystują zamrażarki. Poza tym na razie banki są w większości nastawione na gromadzenie nasion roślin uprawnych i roślin ozdobnych. Mój bank jest szczególny, ponieważ przechowuję w nim wyłącznie nasiona dzikich roślin ginących - mówi szef banku, Roman Muranyi.
Bank prowadzą Roman Muranyi i Małgorzata Zwierzyńska, którzy sami wykonują wszystkie prace konserwatorskie, niezbędne badania i sami pozyskali fundusze na działanie banku.
Pomysł utworzenia Narodowego Banku Nasion Polskich Roślin Chronionych i Ginących w Ogrodzie Botanicznym PAN powstał na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych.
Od roku 1991 do 1994 Muranyi i Zwierzyńska opracowywali technikę bezpiecznego zamrażania i rozmrażania nasion. Do roku 2001 przebadano nasiona około 100 gatunków polskich roślin chronionych i ginących. Badania te są konieczne, ponieważ przed zamrożeniem nasion pracownicy banku muszą mieć pewność, że po rozmrożeniu będą potrafili obudzić nasiona i wyhodować z nich zdrowe rośliny.
Podczas badań zebrano bardzo dużo informacji o hodowli roślin ginących. "Skutkiem ubocznym" badań było otrzymanie tysięcy siewek rzadkich gatunków. Siewki te nie zostały zniszczone, ale wysadzone w Ogrodzie Botanicznym i w środowisku naturalnym.
W ten sposób uratowano od zagłady trzy gatunki polskich roślin. Był to jeden gatunek paproci - nerecznica Villara i dwa gatunki roślin nasiennych - sasanka słowacka i traganek zwisłokwiatowy. Nasiona traganka i sasanki są również przechowywane w banku.
Obecnie w banku znajdują się nasiona około 60 gatunków roślin, a liczba ta wzrośnie do około 80 w połowie tego roku, ponieważ wtedy zostaną zakończone badania nad kolejnymi gatunkami. Zgromadzone okazy będą reprezentowane przez około 300 populacji tych gatunków na terenie Polski.
- Mam w banku dużo nasion pięknych i bardzo rzadkich roślin. Boleję nad tym, że nie mam nasion storczyków. Niestety nikt nie potrafi rozmnażać tych roślin z nasion. Znane są wyłącznie inne metody - narzeka Muranyi.
Technika kriogeniczna, wykorzystywana w Powsinie ma przewagę nad innymi metodami, stosowanymi powszechnie w bankach nasion. Tradycyjne zamrażarki utrzymują temperaturę około minus 30 stopni C. Przechowywane w tych warunkach nasiona mogą przetrwać kilkanaście lat, w szczególnych wypadkach kilkadziesiąt. Po upływie tego czasu trzeba nasiona obudzić i reprodukować, aby móc zamrozić świeże. Poza tym zamrażarki są zawodne i kosztowne w eksploatacji.
Ultraniska temperatura oparów ciekłego azotu (minus 150 stopni) pozwala przechowywać nasiona bez konieczności rozmrażania i reprodukcji przez kilkaset lat albo dłużej. Jest to możliwe dzięki tzw. naczyniom Dewara, czyli termosom z ciekłym azotem. W takim zbiorniku o pojemności 50 kg można schować 1200 fiolek o pojemności 2 ml każda. W każdej fiolce mieści się od kilkuset do kilku tysięcy sztuk nasion. Roczny koszt utrzymania takiego zbiornika nie przekracza kilkuset złotych.
W Polsce działają inne, duże i mniejsze banki nasion, w których okazy przechowywane są w zamrażarkach. Najstarszy i największy z nich to Centrum Roślinnych Zasobów Genowych Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie minus 18 stopni C nasiona roślin użytkowych i ich dzikich krewnych. Zgromadzono tam do tej pory nasiona ponad 60 tys. obiektów. Przechowuje się tak oprócz nasion również bulwy, kłącza i inne części roślin, których nie rozmnaża się z nasion.
W Kostrzycy działa Leśny Bank Genów, duży, nowoczesny bank, w którym docelowo mają znaleźć się nasiona wszystkich gatunków drzew, krzewów i krzewinek występujących w Polsce. - Jest to zaplecze genetyczne polskich lasów. Są tam wszystkie najważniejsze lokalne odmiany drzew i krzewów tworzących nasze piękne lasy - mówi Roman Muranyi.
.png)
Zaloguj przez Facebook
