Jak dobrze zebrać słomę?

Różne możliwości zbioru

Zmechanizowanie zbioru zbóż polegające na wprowadzeniu kombajnów zbierających ziarno, a pozostawiających na polu słomę wymusiło potrzebę rozwiązania jej sprzątnięcia. Do zbioru i transportu słomy (także siana) w formie luźnej wykorzystywane były najczęściej przyczepy zbierające (zbieracze pokosów), a do odbioru i dalszego jej składowania niezbędne były stertniki, dmuchawy, zasobniki dozujące lub ładowarki. Metoda ta, pomimo możliwości zmechanizowania kolejnych zabiegów i niewielkich nakładów pracy ręcznej, była pracochłonna i kłopotliwa przy zadawaniu paszy. Dlatego też obecnie w Polsce dominuje zbiór słomy i siana w formie sprasowanej. Może być realizowany z wykorzystaniem pras wysokiego stopnia prasowania do "małej i dużej" kostki oraz pras zwijających. Zbiór słomy klasycznymi prasami dominuje w małych gospodarstwach. Zasadniczą wadą tej technologii jest konieczność poniesienia dużych nakładów pracy ręcznej na zebranie i zmagazynowanie balotów. Z kolei zbiór prasami wielkogabarytowymi (do "dużej kostki") zapewnia dużą wydajność, ale wymaga zastosowania wielu środków technicznych (ciągniki z ładowaczami czołowymi lub ładowarki teleskopowe, środki transportowe czy też drogie przyczepy specjalistyczne).

Dominuje zbiór prasą zwijającą

Najpowszechniej wykorzystywanymi aktualnie maszynami do zbioru słomy i siana w Polsce są prasy zwijające. Pierwsze prasy zwijające wyprodukowała firma Vermeer w 1970 roku w Stanach Zjednoczonych. W Polsce produkcja pras zwijających została rozpoczęta pod koniec lat siedemdziesiątych przez FMR w Lublinie. Maszyny te szybko zyskały uznanie rolników z powodu wielu zalet: prosta konstrukcja, łatwy zbiór słomy i siana, niezawodność oraz mniejsze zużycie sznurka w porównaniu do pras tłokowych. Istotną zaletą tej metody jest możliwość pełnego zmechanizowania zbioru na każdym jego etapie w warunkach różnej wielkości gospodarstw. Większość gospodarstw dysponuje podstawowym sprzętem do załadunku, transportu i układania stert z bel cylindrycznych. W najmniejszych gospodarstwach, w których może brakować takiego wyposażenia, do zebrania bel z pola i ich transportu mogą być wykorzystywane bardzo tanie i praktyczne nośniki (T-376) zawieszane na TUZ ciągnika. W większych gospodarstwach najlepszym rozwiązaniem zapewniającym efektywne zebranie bel z pola będzie wykorzystanie wózków samozaładowczo-stertujących (T-150/1 i T-127). W metodzie tej zbiór, transport i składowanie jest możliwe do wykonania przez jedną osobę. Zaletą zwijania materiałów rolniczych w bele cylindryczne jest ich mniejsza wrażliwość na wpływ czynników atmosferycznych w okresie przechowywania na wolnym powietrzu w porównaniu do zbioru prasami tłokowymi. Jednak wadą tej metody zbioru, jest konieczność cyklicznego zatrzymywania się agregatu maszynowego po uformowaniu beli w celu owinięcia jej sznurkiem i wyładowania z komory zwijania. Proces ten wymaga około 12-krotnego obrócenia beli w komorze prasy, co jest czasochłonne i zmniejsza jej wydajność. W sytuacji niewystarczającego owinięcia bel sznurkiem, podczas załadunku, transportu i składowania tracą one swój pierwotny kształt - szczególnie na brzegach. Posiadają tendencję do jednostronnego lub obustronnego rozprężania się, co utrudnia ich układanie w sterty oraz przyczynia się do wzrostu strat. Podczas pobierania bel do wykorzystania, następuje dalsza ich deformacja w wyniku czego część materiału ulegała zgubieniu, powiększając straty oraz utrudniając utrzymanie czystości.

Siatka do obwiązywania

Rozwiązaniem, które pomogło wyeliminować powyższe problemy przy zbiorze słomy i pasz objętościowych prasami zwijającymi, było wprowadzenie na rynek na początku lat osiemdziesiątych XX wieku siatki do obwiązywania bel. Bardzo szybko okazało się, że zastosowanie siatki zrewolucjonizowało zbiór materiałów rolniczych prasami zwijającymi. Taki sposób obwiązywania bel okazał się znacznie bardziej skutecznym w porównaniu do sznurka, gdyż zapewniał dużo lepsze utrzymanie wysokiej jakości paszy w okresie przechowywania. Dlatego też po wprowadzeniu siatki w latach 1984/85 w Anglii, rozwiązanie to szybko zyskało popularność i wyparło obwiązywanie bel sznurkiem. Obecnie, siatka do obwiązywania bel cylindrycznych jest powszechnie stosowana w rolnictwie europejskim oraz światowym. Polecana jest przede wszystkim przy zbiorze słomy na cele energetyczne, gdyż zapewnia zachowanie cylindrycznego kształtu beli od momentu wyładowania z komory prasy zwijającej do chwili umieszczenia jej w palenisku pieca. Do najważniejszych zalet decydujących o szerokim wykorzystaniu siatki należą: szybsze obwiązanie beli siatką, obwiązanie siatką zapewnia zachowanie dobrego kształtu bel i łatwiejszy transport, krótszy cykl obwiązywania umożliwia wykonanie większej liczby bel w ciągu godziny, co zwiększa wydajności prasy, zmniejsza zużycie paliwa i nakłady robocizny, siatka znacznie lepiej chroni paszę przed deszczem, zmniejsza jej zamakanie i straty, pasza w całym okresie żywienia zachowuje lepszą jakość, siatka jest znacznie łatwiejsza do usunięcia z beli.

Zastosowanie siatki do obwiązywania bel okazało się szczególnie przydatne przy zbiorze prasami zwijającymi zielonek przewiędniętych na kiszonki. Początkowe problemy z jakością podczas kiszenia zielonek formowanych w bele i obwiązywanych sznurkiem zostały wyeliminowane po wprowadzeniu siatki. Dzięki jej stosowaniu, bele charakteryzują się "doskonałym kształtem". Nie mają rozszerzonych brzegów, co pozwala bardzo szczelnie owinąć je folią i stworzyć idealne warunki do kiszenia. Taka metoda konserwacji zielonek jest stosowana w Polsce od kilku lat i zyskuje kolejnych zwolenników pomimo wysokich kosztów folii, gdyż pozwala wyprodukować kiszonkę bez strat powierzchniowych (pleśnienie i psucie się kiszonki w warstwie zewnętrznej).

Za zakiszaniem zielonek w belach cylindrycznych przemawia również: brak wtórnej fermentacji, możliwość zakiszania zielonek z małych powierzchni, łatwość porcjowego pobierania kiszonek.

Stosowanie siatki zamiast sznurka, podczas zbioru zielonek na kiszonkę, pozwoliło wyeliminować częste występowanie powietrznych przestrzeni w okolicach krawędzi bel podczas owijania, co sprzyja wzrostowi jakości produkowanych pasz. Ponadto przy zbiorze lucerny, jej twarde łodygi odstają od powierzchni beli i podczas owijania często przebijają folię. Zastosowanie siatki wyeliminuje ten problem i ograniczy tracony czas na uszczelnianie uszkodzonej powłoki.

Koszt siatki i zbioru

Pomimo, że siatka jest droższa od sznurka (tab. 1), to jej zakup i stosowanie przy zbiorze słomy, siana i zielonek przewiędniętych jest przedsięwzięciem opłacalnym (tab. 2). Stosując siatkę zamiast sznurka, czas obwiązywania beli ulega skróceniu z około 50 sek. do 9-10 sek. Ta różnica czasowa umożliwia zwiększenie wydajności prasy 20 - 30%. Zastosowanie siatki powoduje zwiększenie jednostkowych kosztów eksploatacji w wyniku różnicy cenowej pomiędzy sznurkiem a siatką, ale w przeliczeniu na hektar koszty ulegają zmniejszeniu o około 4 zł. Chociaż efekt ten nie jest imponujący, to należy podkreślić, że zyskujemy również przynajmniej 20% czasu, co może pozwolić na wykonanie zbioru pasz podczas dobrej pogody. Gdy dodatkowo uwzględnimy mniejsze straty paszy podczas zbioru, jak również transportu, składowania i przechowywania oraz możliwość poprawy efektów w produkcji zwierzęcej, to bilans staje się jeszcze bardziej korzystnym.

Wymagania sprzętowe

Możliwość owijania bel siatką wymaga zakupu prasy wyposażonej w tzw. obwiązywacz siatką, który zazwyczaj stanowi wyposażenie dodatkowe. Posiadając więc prasę bez mechanizmu obwiązującego, należy pamiętać, że zawsze można zakupić obwiązywacz siatką i zamontować go w maszynie samodzielnie lub w ramach usługi serwisowej. Konstrukcje wszystkich pras produkcji krajowej (SIPMA Lublin) są przystosowane fabrycznie do zainstalowania takiego wyposażenia. W przypadku maszyn produkcji krajowej, zakup obwiązywacza siatką wymaga poniesienia wydatku rzędu około 2 800 zł. Prasy wyposażone w mechanizm tnący materiał przed prasowaniem są zazwyczaj już standardowo wyposażane w obwiązywacz siatką. Zatem dla posiadaczy takich maszyn jest to już tylko kwestia podjęcia decyzji o zakupie siatki.

ROLNET? siatka do obwiązywania

Firma Defalin znana jest wśród rolników przede wszystkim z produkcji szerokiego asortymentu wysokiej jakości sznurków rolniczych. W 2004 roku oferta przedsiębiorstwa zostanie rozszerzona o nowy produkt, którym jest siatka od obwiązywania bel o handlowej nazwie ROLNET?.

ROLNET? jest to polietylenową siatką zawierającą stabilizator UV, który chroni ją przed szkodliwym wpływem promieni ultrafioletowych. Jest to produkt najwyższej jakości, charakteryzujący się brakiem szkodliwych dla środowiska substancji. Specjalna konstrukcja siatki zapewnia ścisłe przyleganie do powierzchni beli. Szerokość siatki wynosząca 1230 mm zapewnia, że bela podczas obwiązywania będzie pokryta na całej szerokości. Dodatkowo wzmocnione brzegi siatki uniemożliwiają zsuwanie się jej do środka beli oraz jednocześnie zabezpieczają przed rozprężaniem się na brzegach. Taka budowa zapewnia trwałe utrzymywanie cylindrycznego kształtu przez belę, co w przypadku zbioru zielonek na kiszonkę umożliwia bardzo szczelne owinięcie jej folią. Pełną charakterystykę siatki zamieszczono w tab. 3, a zalecenia dotyczące jej stosowania podczas zbioru w tab. 4.