Okresy przejściowe-zakłady przetwórcze

Negocjacje Polski z Unią Europejską w obszarze Rolnictwo rozpoczęły się 14 czerwca 2000 r., a zakończyły 13 grudnia 2002 r. Jako jedyny kraj wśród pozostałych państw negocjujących Polska uzyskała tak liczne rozwiązania przejściowe w tym obszarze.

Podczas negocjacji tego sektora, jednymi z najtrudniejszych zagadnień okazały się sprawy weterynaryjne i fitosanitarne. Jak szacuje radca Głównego Lekarza Weterynarii Jacek Leonkiewicz, z ponad 760 aktów prawnych, które Polska musiała przyjąć, by znaleźć się w UE, aż 274 dotyczyły rolnictwa i zostały przekazane do opracowania resortowi rolnictwa. Z tej listy prawie 60 proc. dotyczyło zagadnień bezpośrednio związanych ze służbą weterynaryjną.

Znajdujący się pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej przemysł spożywczy mógł rozpocząć proces dostosowywania się do standardów obowiązujących w UE jedynie po otrzymaniu jasnych i czytelnych wskazań dotyczących kierunku prowadzenia prac modernizacyjnych.

Konieczne było zatem przeniesienie weterynaryjnego prawa wspólnotowego do polskiego systemu prawnego. Proces ten rozpoczęto od uchwalenia w 1997 roku ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej.

Ustawa jednak w ciągu pięciu lat była nowelizowana sześciokrotnie. Do czasu ostatniej nowelizacji, uchwalonej 14 lutego 2003 roku, w stosunku do pierwotnych zapisów ustawowych wprowadzono łącznie 111 zmian w 66 artykułach. Ostatnia jej wersja wymagała dodatkowego opracowania 75 nowych rozporządzeń wykonawczych. Pomimo podejmowanych wysiłków nowelizacyjnych nie udało się osiągnąć pełnej implementacji prawa wspólnotowego.

Prace nowelizacyjne były jednak niezbędne i w konsekwencji przyniosły ważne zapisy, które umożliwiły wprowadzenie rozdziału produkcji na rynek wspólnotowy, krajowy i do sprzedaży bezpośredniej.

Zgodnie z art. 9 znowelizowanej ustawy zakłady, które z różnych przyczyn nie były w stanie się dostosować do wymagań UE do dnia akcesji, mogły do końca czerwca 2003 roku składać wnioski o otrzymanie dodatkowego okresu przejściowego.

Sytuacja polskich zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego jeszcze w styczniu 2004 roku nie przedstawiała się zbyt optymistycznie. Do końca bowiem nie wiadomo było ile zakładów, które zadeklarowały, że są bliskie dostosowania do norm unijnych, zdąży zakończyć dostosowawcze prace modernizacyjne do 1 maja 2004 r., czyli do dnia wstąpienia Polski do UE.

Ostatecznie, zgodnie z informacjami jakie napłynęły do Głównego Inspektoratu Weterynarii do 1 maja 2004 roku, prawo produkcji na rynek wspólnotowy ma 1705 zakładów.

Kolejne 721 przedsiębiorstw uzyskało okresy przejściowe, które wynikały zarówno z zapisów w Traktacie Akcesyjnym, jak i zostały wynegocjowane przez ministra rolnictwa i Głównego Lekarza Weterynarii. Do zakończenia okresów przejściowych produkty pochodzące z tych zakładów będą dopuszczone do obrotu i spożycia wyłącznie na terenie Polski.

Nie sprawdziły się scenariusze przewidujące konieczność zamknięcia przed naszym przystąpieniem do Unii Europejskiej ponad 1,5 tys. zakładów spożywczych. Z danych GIW wynika, że od 1 stycznia do 1 maja 2004 roku wstrzymano ubój w 119 zakładach, zatrzymano także rozbiór i przetwórstwo mięsa w 74 przypadkach.

W branży przetwórstwa mleka, 15 zakładów wstrzymało produkcję. Podobne działania miały miejsce w stosunku do 34 niedostosowanych zakładów przetwórstwa ryb.

Natomiast do prowadzenia sprzedaży bezpośredniej zakwalifikowano 487 firm branży mięsnej, 22 branży rybnej i 11 produkcji mleczarskiej.

Od 15 września tego roku oddziały regionalne Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) przyjmują wnioski o dofinansowanie do projektów inwestycyjnych na modernizację produkcji i podniesienie jakości produkowanych artykułów żywnościowych w zakładach przetwórczych.

Jak poinformował wiceprezes ARiMR Edward Adamiec, zakład może otrzymać z unijnych środków do 20 mln złotych w tym zakresie.

Jest to dwa razy więcej niż w programie Sapard, gdzie maksymalnie zakład przetwórczy mógł otrzymać 10 mln złotych. Spodziewam się dużego zainteresowania tym działaniem, gdyż wiele zakładów ma jeszcze okresy dostosowawcze do wymagań unijnych - powiedział Adamiec.

Wyjaśnił, że jest to bardzo korzystne dla wielu firm, bo skoro i tak muszą przeprowadzić modernizację zakładu, to zwrot 50 proc. kosztów jest sporą pomocą.

Adamiec zaznaczył, że Agencja będzie badała kondycję ekonomiczną wnioskodawcy, by te pieniądze nie trafiły do bankrutującej firmy.

Wyjaśnił, że to działanie jest w zasadzie kontynuacją Sapardu. W ramach Sapardu średnia kwota przyznana na jeden zakład wynosiła trochę ponad 1 mln złotych, a więc o wsparcie zabiegały raczej mniejsze firmy.

Teraz także będziemy popierać drobniejszych przetwórców - powiedział wiceprezes. Firma może ubiegać się o dofinansowanie już od wysokości 100 tys. Adamiec zauważył, że na współfinansowanie przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, poprawy jakości produktów oraz zwiększenia konkurencyjności na jednolitym rynku unijnym przeznaczone jest 464 mln euro, tj. ponad 2 mld złotych.

Dofinansowanie może być przeznaczone na budowę lub modernizację zakładów produkcyjnych lub infrastruktury handlowej rynków hurtowych oraz inwestycje dotyczące ochrony środowiska. W tym na zakup sprzętu specjalistycznego do transportu, na budowę i remont budynków produkcyjnych i magazynowych, zakup urządzeń podnoszących jakość i bezpieczeństwo produkowanej żywności oraz urządzeń służących poprawie ochrony środowiska. Według resortu rolnictwa, w latach 2004-2006 z pomocy skorzysta około 1 tys. zakładów przetwórczych.