Pączek kusi językoznawców

Słowo "pączek" zostało wybrane Słowem Lutego w plebiscycie, który prowadzą Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundacja Języka Polskiego.
Naukowcy z Instytutu Języka Polskiego UW i Fundacji Języka Polskiego od kilku lat analizują używanie przez polskie media języka polskiego, wybierając Słowa Dnia, Tygodnia i Miesiąca. To te słowa, których w danym dniu lub tygodniu użyto w gazetach znacznie częściej, niż by się można spodziewać na podstawie danych z okresu porównawczego. Najczęstsze nazwiska, nazwy miejsc, firm, organizacji, a także rzeczowniki pospolite, czasowniki i przymiotniki mówią o tym, kto był bohaterem dnia, czym zajmowali się politycy i urzędnicy, na kim i na czym skoncentrowało się zainteresowanie dziennikarzy i czytelników.
Słowem lutego okazał się być "pączek". "Pączek to drożdżowa, lekko spłaszczona, bułeczka, smażona i zwykle nadziewana konfiturą. Tradycyjnie konfiturę nakłada się do bułeczki, nim zostanie usmażona. W nowoczesnej, prostszej i tańszej technologii, nadziewa się usmażony pączek. Pączki smaży się najpierw z jednej strony, a potem z drugiej, by +ślicznie zrumienione z góry i z dołu, zachowywały pośrodku jaśniejszą obrączkę+ - jak pisał Jan Parandowski" - przypomina językoznawczyni dr hab. Magdalena Derwojedowa z Instytutu Języka Polskiego Wydziału Polonistyki UW.
"Andrzej Bańkowski w +Słowniku etymologicznym+ (2000) datuje deserowy pączek na przełom XV i XVI wieku, wywodząc go od nazwy zawiązka kwiatu użytej - przez podobieństwo kształtu - przenośnie. Staropolskie pączki bardzo by nas jednak rozczarowały, Jędrzej Kitowicz przestrzega: +staroświeckim pączkiem trafiwszy w oko, mógłby go był podsinić+ i podkreśla, że w XVIII wieku +wydoskonaliło się to do stopnia jak najwyższego [...] dziś pączek jest tak pulchny, tak lekki, że ścisnąwszy go w ręku, znowu się rozciąga i pęcznieje jak gąbka do swojej objętości, a wiatr zdmuchnąłby go z półmiska+. Samuel Bogumił Linde w swoim +Słowniku+ utożsamia pączek z niem. Pfannkuchen oraz z pampuchem; ten ostatni ma taką samą jak pączek definicję również w +Słowniku wileńskim+ i +Słowniku warszawskim+, który podkreśla, że pączki to +ciastka karnawałowe+. +Słownik języka polskiego+ pod red. Witolda Doroszewskiego pampuch opisuje jako +rodzaj pączka+, wydaje się, że dziś znaczenie to zostało zupełnie wyparte, a pampuch to kluska gotowana na parze" - podkreśla dr Derwojedowa.
Językoznawczyni zauważa, że na kulinarnych blogach coraz częściej pojawiają się przepisy na pączki serowe czy pączki łososiowe. "Może to świadczyć o lekkim (i chyba na razie nieutrwalonym) przesunięciu znaczenia pączka ku +smażona potrawa o kulistym kształcie z ciasta drożdżowego+" - zauważa badaczka.