Dopłaty bezpośrednie - system uproszczony

W Unii Europejskiej dopłaty bezpośrednie zaczęto stosować na większą skalę w ramach reformy WPR z 1992 r. Obecnie, w ramach obowiązującego w UE-15 (standardowego) systemu dopłat bezpośrednich stosowane są dopłaty do: tzw. upraw polowych (zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych, lnu i konopi na włókno, roślin strączkowych, ziemniaków skrobiowych), bydła, owiec, chmielu, tytoniu i suszy paszowych. Ogółem jest prawie 30 rodzajów dopłat. Od 2005 r. zaczną funkcjonować dopłaty do mleka sprzedawanego w ramach kwot mlecznych. W ramach dyskusji na temat reformy Wspólnej Polityki Rolnej, rozważa się koncepcje upraszczania systemu dopłat. Od 2002 r. w UE funkcjonuje na zasadzie pilotażu system uproszczonych dopłat dla małych gospodarstw otrzymujących do 1250 EURO rocznie. Wypłaty są równe kwotom otrzymywanym przez te gospodarstwa w trzech ostatnich latach poprzedzających przejście gospodarstwa na system uproszczony.

W styczniu 2002 r. Komisja Europejska po raz pierwszy zaproponowała, aby kraje kandydujące, w tym i Polska, mogły wypłacać dopłaty bezpośrednie wg systemu uproszczonego. Propozycja ta została podtrzymana w kolejnych stanowiskach negocjacyjnych.

Przede wszystkim, ze względu na zagrożenia wynikające z niepełnej absorpcji dopłat w systemie standardowym (doświadczenia krajów UE-15) Polska zdecydowała się na czasowe wprowadzenie systemu uproszczonego dopłat bezpośrednich polegającego na jednakowej w całym kraju stawce obszarowej (do ha UR). Poza tym, system uproszczony posiada wiele zalet z punktu widzenia gospodarstw rolnych:

• gwarantuje łatwiejszy dostęp do dopłat dla rolników i niższe "koszty transakcyjne" uzyskiwania tych dopłat, z uwagi na swoją "prostotę", co zwłaszcza w pierwszych latach naszego członkostwa miałoby istotne znaczenie w warunkach polskich;
• zapewnia dostęp do dopłat dla wszystkich gospodarstw, a nie tylko dla tych, które są uprawnione do dopłat bezpośrednich w systemie standardowym, który funkcjonuje w UE-15;
• nie wymaga odłogowania części gruntów, co byłoby istotne zwłaszcza dla dużych producentów zbóż;
• daje większą swobodę decyzji produkcyjnych rolnikom, a tym samym zapewnia większą efektywność wykorzystania zasobów produkcyjnych w rolnictwie, ponieważ otrzymywanie dopłat nie jest uwarunkowane prowadzeniem określonych upraw, lub chowem określonych zwierząt. W swych decyzjach rolnicy w większym stopniu mogą się kierować sygnałami rynkowymi. Byłaby to bardzo istotna rola z uwagi na konieczność dostosowań do warunków jednolitego rynku.

Zasady funkcjonowania w Polsce systemu uproszczonego byłyby następujące:

• system mógłby funkcjonować przez 3 lata (ale okres stosowania mógłby być krótszy, np. l rok), z możliwością przedłużenia o kolejne dwa lata (3+1+1), tj. maksymalnie 5 lat, do 2008 r. włącznie;
• do dopłat uprawnione byłyby działki pozostające w uprawie na dzień 30 czerwca 2003 r. (działki w dobrej kulturze rolnej, na dzień 30.06.2003 r.) w produkcji lub nie, na które składają się: grunty orne, trwałe użytki zielone, uprawy wieloletnie;
• nie wymagane byłoby odłogowanie części gruntów w gospodarstwie, jak ma to miejsce w systemie standardowym, w przypadku upraw polowych;
• systemem objęte byłyby gospodarstwa o powierzchni co najmniej l ha UR. Nie przewiduje się wprowadzenia limitu powierzchni działek rolnych uprawnionych do dopłat.

Dopłaty bezpośrednie podstawowe

• wysokość dopłat podstawowych na l ha UR (25%, 30%, 35% w latach 2004,2005, 2006) wynikałaby z podzielenia kwoty należnych Polsce w danym roku wszystkich dopłat bezpośrednich (uwzględniającej stopniowe dochodzenie do poziomu dopłat obowiązującego w UE-15 i wynikającej z wynegocjowanych przez Polskę limitów produkcyjnych i plonu referencyjnego zbóż) przez liczbę uprawnionych do dopłat UR w całym kraju;
• przekroczenie przez rolników we wnioskach o dopłaty kwoty dopłat przewidzianej na dany rok dla Polski, skutkować będzie proporcjonalną do przekroczenia obniżką dopłaty na ha UR.

Dodatkowe dopłaty bezpośrednie wraz ze współfinansowaniem z funduszy na rozwój wsi (II-go filaru)

Składałyby się one z dwóch odrębnych dopłat (stawek) na ha:

• dodatkowej dopłaty powierzchniowej do powierzchni upraw, które w UE objęte są dopłatami bezpośrednimi (zboża -w tym pszenica zwyczajna i durum, jęczmień, owies, żyto, pszenżyto, gryka, proso, kukurydza na ziarno i paszowa; oleiste - rzepak odmian oleistych, len oleisty, słonecznik, soja; wysokobiałkowe - groch, łubin słodki, bób, bobik; len i konopie włókniste, strączkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe);
• dodatkowej dopłaty powierzchniowej do powierzchni paszowej wykorzystywanej w tej produkcji zwierzęcej, która w UE jest objęta dopłatami bezpośrednimi (bydło i owce - głównie powierzchnia łąk i pastwisk).

Dopłaty dodatkowe od powierzchni będą finansowane ze środków na rozwój wsi w Polsce oraz ze środków krajowych i zgodnie z wynikiem negocjacji nie mogą one spowodować przekroczenia poziomu 55%, 60% i 65% poziomu w UE w pierwszych trzech latach członkostwa. Z dopłat tych wyłączone będą te uprawy, które w UE nie otrzymują wsparcia bezpośredniego (m.in.: ziemniaki, inne niż skrobiowe, buraki cukrowe, owoce, warzywa).

Metodologia obliczania stawek dla Polski na lata 2004-2006 opisana została w Aneksie I wraz z przykładowym obliczeniem należnej kwoty dopłat dla hipotetycznego gospodarstwa.