Należy poprawić strukturę agrarną i nie tylko

Ze Stanisławem Stefanko, Radnym Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, wiceprzewodniczącym Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozmawia Jan Wozowczyk (fragmenty).

Od wielu lat związany jest Pan zawodowo z rolnictwem i wsią, jak Pan ocenia obecną sytuację na wsi i w rolnictwie dolnośląskim? 
Rolnictwo i wieś dolnośląska w ciągu ostatnich 10 lat pozostały w tyle za ogólnymi przemianami gospodarczymi zarówno w kraju, jak i w regionie. Przemiany ustrojowe oraz podjęte reformy gospodarcze i społeczne spowodowały głęboką zapaść ekonomiczną społeczności wiejskiej. Realne dochody z rolnictwa począwszy od 1990 r. systematycznie maleją, ocenia się że spadek ten wynosi ok. 60%. Jeżeli do tego dołożymy jeszcze upadek prawie całej spółdzielczości wiejskiej i zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, a tu pracowało wielu mieszkańców wsi, oraz znaczną redukcję zatrudnienia w sektorze byłych PGR-ów, to mamy rzeczywisty pogląd na sytuację dochodową rodzin wiejskich, a tym samym na poziom ich życia. W szczególnie trudnej sytuacji znalazły się rodziny pracowników z byłych PGR-ów. Z dnia na dzień ta grupa zawodowa w większości została pozbawiona pracy i żadnego zabezpieczenia na przyszłość. Nikt losem tych ludzi się nie przejmował. Jest to też przykład, jak są tworzone warunki dla dalszego rozwoju ludzi mieszkających na wsi. 

Obecnie na Dolnym Śląsku zanotowane jest ponad 19% bezrobocie z tego ponad połowa to mieszkańcy terenów wiejskich. Wśród ogółu młodzieży wiejskiej zdolnej do pracy 38% to bezrobotni, przy czym należy odnotować dalszy regres w wykształceniu mieszkańców wsi, tylko co piąty mieszkaniec wsi miał ukończoną szkołę średnią, a co pięćdziesiąty wyższą. To też wyznacza poziom potencjalnych możliwości rozwojowych tej społeczności zarówno pod względem zawodowym jak i kulturowym.
Tak więc w mojej ocenie sytuacja dolnośląskiej społeczności wiejskiej jest bardzo złożona, zdecydowana większość rodzin wiejskich żyje poniżej wszelkich norm socjalnych, a tylko nieliczne rodziny posiadają rozwojowy standard życia, dlatego uważam, że wieś dolnośląska to przede wszystkim biedna rodzina bez możliwości jakiegokolwiek rozwoju i nadziei na lepszą przyszłość. Tu potrzebna jest zdecydowana pomoc państwa, która będzie kształtować nową świadomość a także inicjować zmiany w pozyskiwaniu innych poza rolniczych źródeł dochodu.

Sugeruje Pan niedostateczne wsparcie Państwa, a przecież każda ekipa rządowa miała własne strategie i programy rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, czy to nie było wystarczające?
Rzeczywiście w ostatnich 10 latach było wiele programów rządowych zakładających rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich, a obecna ekipa rządząca miała nawet dwa takie programy, ale z tych programów nic konkretnego i pożytecznego dla wsi nie wyszło. Programy te bez odpowiedniego wsparcia z budżetu państwa nie mogły być realizowane, stąd i efekt bezpośrednio na wsi jest niewidoczny.
Były to programy, jak to nazywam, papierowe. Dla poprawy sytuacji na wsi są potrzebne znaczne środki finansowe zarówno dla samorządów gmin i powiatów z przeznaczeniem na dalszy rozwój infrastruktury wiejskiej, a także środki na wyrównywanie poziomu kulturowego rozwoju wsi oraz na bezpośrednie wsparcie rozwoju (modernizacji) gospodarstw rolnych czy też na zmianę warsztatu produkcyjnego i podjęcie innej działalności gospodarczej.

Na czym więc wg Pana ma polegać restrukturyzacja rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich?
Podstawowy cel, jaki powinniśmy założyć w działaniach w tym zakresie, to poprawa warunków życia mieszkańców wsi dolnośląskiej, a także zdynamizowanie przemian cywilizacyjnych na wsi.
Dotychczasową funkcją obszarów wiejskich była wyłącznie produkcja rolnicza. Na dzisiaj ta funkcja nie zabezpieczy ludności wiejskiej dochodów, które by warunkowały godziwe życie oraz rozwój rodzin wiejskich.
Znaczna część mieszkańców wsi dotychczas pracująca w rolnictwie musi obecnie szukać dodatkowych źródeł dochodu lub też odejść z tego zawodu i znaleźć całkiem inne źródło dochodu, poza rolnictwem. Jest to cała istota programów restrukturyzujących obszary wiejskie i rolnictwo.
Restrukturyzacja powinna polegać na:

• szybkiej modernizacji gospodarstw rolnych, uwzględniających nowe realia gospodarcze (ekonomiczne i technologiczne),
• zdynamizowaniu przemian cywilizacyjnych na wsi dolnośląskiej,
• poprawie warunków życia mieszkańców obszarów wiejskich.

Jakie widzi Pan skutki integracji z UE dla naszego rolnictwa?
W obecnym stanie prawa UE można mówić o pozytywnym efekcie wynikającym z procesów integracyjnych. Rolnictwo w UE jest objęte wysokim poziomem interwencji z poziomu centralnego i znaczącym wsparciem z budżetu unijnego.
Poprzez wsparcie z budżetu UE może nastąpić szybka modernizacja naszych gospodarstw, zdecydowanie uległaby poprawie opłacalność produkcji (dopłaty), uporządkowane zostałyby poszczególne rynki rolnicze, również dostępne byłyby rynki unijne dla polskich produktów żywnościowych, to tak skrótowo korzyści.

Z drugiej strony należy dostrzec również negatywy. W obecnym stanie naszego rolnictwa, struktur przetwórczych oraz zorganizowania poszczególnych rynków produktów rolniczych nie bylibyśmy w stanie przeciwstawić się wysokim wymogom jakościowym produktów rolniczych oraz dobrze zorganizowanym organizacjom rynkowym państw UE. To w tym zakresie musimy szybko dostosować swoje możliwości do warunków zdrowej konkurencji europejskiej.
Należy się również liczyć z możliwością zmiany dotychczasowego prawa unijnego, co może sprawić, że będzie mniej sprzyjające dla rolnictwa, i taka jest obecna tendencja.
Także trudne do pokonania będą dla nas procedury unijne zatwierdzające projekty do realizacji. Takim przykładem na obecnym etapie jest podejście UE przy udostępnieniu środków z funduszu SAPARD.

Dziękuję Panu za rozmowę.

Wieś Dolnośląska, nr 6(35)2001