Prawidłowe zabiegi polowe pod nowe zasiewy

Jak prawidłowo wykonać zabiegi polowe przygotowujące do nowych zasiewów po żniwach radzi mgr inż. Zdzisław Grabowski z WODR Olsztyn- PZDR Olecko.

Dobre przygotowanie roli jest ważnym czynnikiem w całokształcie uprawy w płodozmianie.

W całym cyklu od zbioru roślin aż do zasiewu rośliny następczej, wyróżnia się tzw. uprawki. W okresie letnio-jesiennym będą to kolejno: 

• zespół uprawek pożniwnych 
• zespół uprawek przedsiewnych 
• zespół uprawek przedzimowych.

Każdy z nich spełnia ważną rolę. Błędy popełnione w którymś z nich lub nadmierne uproszczenia uprawowe, ujemnie wpłyną na przyszłe plony.

Zespół uprawek pożniwnych
Zespół ten powinien rozpoczynać całokształt uprawy pod rośliny ozime czy jare.

W ostatnich latach ten zabieg jest często pomijany, co jest dużym błędem. Po żniwach, po skoszeniu zbóż, nie zawsze wykonuje się niezbędną podorywkę.

Celem tego zespołu jest: 

• przyoranie resztek pożniwnych płytką orką, 
• przerwanie nadmiernego wyparowywania wilgoci z gleby, 
• zwiększenie zapasów wody w glebie, 
• mechanicznie zniszczenie chwastów nasiennych i rozłogowych.

Na wykonanie zabiegów w tym zespole powinno przeznaczać się około trzech tygodni.
Kolejnymi zabiegami w tym zespole będą:

• podorywka na głębokość 6-8 cm,
• bronowanie 2- lub3-krotne w odstępie jednego tygodnia,
• czasami kultywatorowanie wraz z bronowaniem.

Wykonanie podorywki powinno być przeprowadzone natychmiast po zbiorze zbóż. Jest to konieczne z uwagi na to, że im wcześniej ściernisko jest podorane, tym szybsze będzie przerwanie nadmiernego wyparowania wody z gleby. Szybko i sprawnie wykonanej podorywki za pomocą pługa nie zastąpi często praktykowane talerzowanie ściernisk. Talerzowanie daje połowiczny efekt.

Zespół uprawek przedsiewnych dla ozimin
Celem tego zespołu jest przygotowanie roli do siewu ozimin. Kolejno są czynione takie zabiegi jak: orka na średnią głębokość, bronowanie. Bezpośrednio po orce, siew ozimin. Ale dla roślin póónego siewu należy pozostawić okres 2-3 tygodni spokoju, żeby rola po prostu odleżała się. Jest to ważny element dla prawidłowego rozwoju siewek zbóż. Przed samym siewem należy ponownie wykonać bronowanie przedsiewne.

Spulchnia ono rolę i niszczy ewentualnie ukryte nie wzeszłe jeszcze siewki chwastów. Jeśli zbyt późno została wykonana orka, wówczas zalecany jest sztuczny zabieg odleżenia gleby- poprzez zastosowanie wału Campbella tuż przed bronowaniem przedsiewnym.

Poplony- jako ogniwo wzbogacania gleby
Stosowane nieraz uproszczenia zabiegów przygotowawczych wpływają niekorzystnie na żyzność gleby i jej plonowanie. Ujemne skutki takich uproszczeń, np. brak podorywki, można łagodzić poprzez uprawę poplonów ścierniskowych lub ozimych. Jest to jednak w ostatnich latach temat bardzo niepopularny. Często jest to uzasadnione zbyt późnym zbiorem zbóż w warunkach północno-wschodniego regionu. Pozostaje krótki okres po zbiorze zbóż, aby wykonać zasiew poplonów. Jednak w latach optymalnych, przypadku wcześniejszego zbioru np. rzepaku, warto pomyśleć o natychmiastowym podoraniu pola i zasiewie najprostszego poplonu.

Korzyści wynikające z uprawy poplonów ścierniskowych są następujące: 

• wzbogacanie gleby w substancję organiczną oraz składniki mineralne. 
• poprawa wartości stanowiska- wykazano, że zboże uprawiane po poplonach daje zwyżkę plonu rzędu 1,5 do 3 q z 1 ha. 
• następuje poprawa właściwości fitosanitarnych gleby, czyli zmniejszenie kompensacji chorób i szkodników. 
• zapobieganie wietrznej i wodnej erozji gleb, zwłaszcza gleb lekkich, których w naszym województwie jest duży udział. 
• poplony ścierniskowe pozwalają zmniejszyć w sposób naturalny zachwaszczenie pól, a przez to obniżają wydatki na kosztowne herbicydy. 
• są one jednym z warunków wprowadzania zasad ekologizacji rolnictwa.

Co prawda ryzyko nieudania się poplonów jest znaczne, lecz możemy je ograniczyć poprzez odpowiedni dobór roślin i przestrzeganie podstawowych zasad agrotechnicznych.

Dobór roślin na poplony
Najwartościowsze są rośliny strączkowe i ich mieszanki z innymi roślinami. Są one jednak dosyć zawodne, gdyż wymagają wczesnego siewu- do 25 lipca oraz dużej ilości wody do wschodów.

Do uprawy w poplonie ścierniskowym zalecane są rośliny charakteryzujące się: 

• szybkimi wschodami i początkowym wzrostem, 
• małymi wymaganiami glebowymi, 
• krótkim okresem wegetacji, 
• małymi potrzebami wody do skiełkowania i wschodów, 
• niską ceną nasion.

Wszystkie wyżej wymienione pozytywne cechy mają: 

• kapusta pastewna- wysiew 6 kg/ha, 
• gorczyca biała- wysiew 20 kg/ha 
• facelia- wysiew 8-10 kg/ha 
• rzodkiew oleista- wysiew 25 kg/ha 
• gorczyca biała + facelia- wysiew 10 + 5 kg/ha.

Wybór przedplonu dla ozimin
Wadliwy dobór stanowiska powoduje znaczne obniżenie plonowania zasiewów, np. u pszenicy ozimej nawet o 25 proc. Gorsze warunki rozwoju już na starcie decydują o kondycji siewek zbóż czy rzepaku, a w konsekwencji o ich przezimowaniu. Dużą uwagę należy zwrócić na poprawność i terminowość jesiennych zabiegów agrotechnicznych, szczególnie jeśli siewy mają być wykonane po słabych przedplonach, np. po zbożach.

Największe wymagania przedplonowe spośród zbóż ma pszenica ozima. Stąd też należy ją uprawiać po najlepszych przedplonach: strączkowych, okopowych i oleistych.

Trudnym zadaniem jest uprawa pszenicy ozimej w warunkach dużego udziału zbóż w zasiewach. Uprawa pszenicy po zbożach, po pszenicy szczególnie, wymagać będzie w przyszłości pełnego programu ochrony roślin oraz zabiegów agrotechnicznych łagodzących skutki niekorzystnego następstwa roślin. Należy wówczas dążyć do ograniczenia porażenia roślin przez choroby (m. in. zgorzel podstawy źdźbła), związane ze stanowiskiem, poprzez: 

• terminowe wykonanie uprawek pożniwnych (podorywka z bronowaniem), 
• dobór odmian o większej odporności na choroby podstawy źdźbła, także odmian o większej mrozoodporności, 
• zmniejszenie ilości wysiewu, aby nie zagęszczać łanu, 
• zapewnienie właściwego nawożenia fosforowo-potasowego przed siewem ozimin, 
• usunięcie przed zasiewami ewentualnie występującego na polu perzu.

Dla pszenżyta ozimego najlepszymi przedplonami są: wczesne strączkowe, wczesne i średniowczesne ziemniaki oraz motylkowate wieloletnie. Dobrymi przedplonami są również: rzepak oraz owies. Najgorsze stanowiska pozostawiają rośliny zbożowe.

Żyto ozime ma znacznie mniejsze wymagania glebowe oraz przedplonowi, jednak również negatywnie reaguje na przedplony zbożowe (obniżka plonu o 15-25 proc.). Najlepszymi przedplonami są: groch pastewny, mieszanki strączkowo- zbożowe, łubin wąskolistny oraz ziemniaki. Niekorzystne są oczywiście przedplony zbożowe.

Polowe zabiegi agrotechniczne w różnym stopniu decydują o przyszłych plonach.