Wieś przed wielką szansą

Rolnicy bali się przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Obawy te rozbudzali w nich rozmaici politykierzy, próbujący zbić na tym partyjny interes. Unijny wilk okazał się jednak nie taki straszny, jak go malowano. A dziś nawet głównie wśród mieszczuchów przeważa pogląd, że najwięksi oponenci polskiej akcesji do UE, czyli rolnicy, najwięcej na tym skorzystali.

Działania w zakresie rolnictwa i na wsi w latach 2004- -2006 określa m.in. Sektorowy Program Operacyjny "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich". Przewiduje on realizację 15 różnych działań, zgrupowanych w trzech priorytetach, które mają służyć osiągnięciu trzech zasadniczych celów strategicznych: poprawa konkurencyjności oraz trwały i zrównoważony rozwój sektora rolnego, wsparcie przemysłu przetwórczego w celu poprawy jego konkurencyjnej pozycji oraz wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Jego budżet wynosi 1,784 miliarda euro.

W priorytecie 2. programu Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich przewidziano trzy działania, które będą wdrażane przez Urząd Marszałkowski. Są to: odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego, scalanie gruntów i gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi.

Dla wiosek i małych miasteczek (do 5 tysięcy mieszkańców) dużą szansą jest działanie "Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego". Będzie ono wspierać projekty dotyczące: modernizacji i wyposażenia obiektów kultury, rekreacyjnych i sportowych (świetlice wiejskie, domy kultury, biblioteki, boiska, ścieżki rowerowe, szlaki turystyczne), odnowę i konserwację zabytków, pomników i miejsc pamięci, modernizację przestrzeni publicznej we wsi (np. place, parki, skwery, parkingi, chodniki, oświetlenie ulic), zagospodarowanie ścieków wodnych w miejscowości, budowa bądź przebudowa małej infrastruktury turystycznej oraz koszty niezbędnej do tego dokumentacji technicznej. Maksymalny poziom dofinansowania w tym działaniu wynosi 80 procent kosztów kwalifikowanych projektu, jednak nie więcej niż 450 tys. zł na jedną miejscowość. O pomoc mogą się ubiegać gminy wiejskie i miejsko-wiejskie, które mają opracowaną strategię swego rozwoju lub aktualny plan zagospodarowania przestrzennego, oraz instytucje kultury, dla których organem założycielskim jest samorząd terytorialny.

Bardzo ważnym elementem tego programu jest pobudzenie aktywności społeczności lokalnych, zachęcenie ich do współpracy na rzecz rozwoju. Dlatego też każdy wniosek powinien najpierw zaistnieć na najniższym lokalnym szczeblu, w sołectwie, wsi, uzyskać akceptację tamtejszej społeczności. Tak, aby uznała ona projekt za ważny i potrzebny, a po jego realizacji dbała o utrzymanie go w należytym stanie.

Problemem naszych rolników, przekładającym się na ich niskie dochody, jest duże rozdrobnienie działek, na których gospodarują. Poprawie struktury obszarowej gospodarstw rolnych ma służyć działanie "Scalanie gruntów". Ma ono służyć m.in.: zmniejszeniu liczby działek w gospodarstwach rolnych, wytyczeniu i urządzeniu funkcjonalnej sieci dróg transportu dostosowanej do używanych dziś maszyn rolniczych, zapewnieniu scalonej działce dostępu do drogi publicznej, dostosowaniu jej granic do systemu urządzeń melioracyjnych, likwidacji zaniedbanych wspólnot gruntowych, a także opracowaniu dokumentacji geodezyjno-prawnej. Beneficjentami ostatecznymi tego działania są rolnicy indywidualni i właściciele gruntów, dla których dofinansowanie wynosi 100 proc. kosztów kwalifikowanych. Z wnioskami o pieniądze w ich imieniu będą występowały starostwa powiatowe, które mają otrzymać 80 proc. zwrotu poniesionych kwalifikowanych kosztów projektu.

Projekty z zakresu melioracji, służące regulacji stosunków wodnych w glebie, ułatwiające uprawę i nawożenie gruntów oraz związane z ochroną użytków rolnych przed zalaniem i powodzią będą wspierane poprzez działanie "Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi". Przewiduje ono dofinansowanie takich inwestycji, jak: budowa lub modernizacja urządzeń melioracyjnych (np. rowy, drenowania, groble, stacje pomp), budowle przeciwpowodziowe wraz z drogami dojazdowymi do nich, a także koszty przygotowania dokumentacji. Wnioskodawcą dla tego działania będzie Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. Ostatecznym zaś odbiorcą pomocy będą mieszkańcy objętych projektem obszarów wiejskich, którym zostanie pokryta całość kosztów.

Wszystkie te działania będą wdrażane w ten sam sposób. Po ogłoszeniu naboru wnioski będzie przyjmował Urząd Marszałkowski. Po ocenie ich lista zostanie przedstawiona Regionalnemu Komitetowi Sterującemu, który zarekomenduje ją Zarządowi Województwa. Ten zaś zdecyduje o przyznaniu dofinansowania. Kontrolą realizacji projektów oraz ich monitorowaniem będzie się zajmował Urząd Marszałkowski.

Zachodniopomorska wieś korzysta nie tylko z pieniędzy unijnych. Do końca czerwca 2005 roku będzie bowiem na niej prowadzony Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich, który jest finansowany z pożyczki Banku Światowego. Rząd Polski ustalił z nim, że pieniądze te zostaną wykorzystane na: rozwój sektora prywatnego i zasobów ludzkich (m.in. program przekwalifikowań), zwiększenie zatrudnienia poza rolnictwem, poprawę edukacji na wsi, wzmocnienie instytucjonalne administracji lokalnej i regionalnej oraz na rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich.

Województwo zachodniopomorskie dostało z tego programu 8,08 mln euro oraz 8,045 mln zł. PAOW jest skierowany do gmin: wiejskich, wiejsko-miejskich, miejskich oraz powiatów, poza miastami o liczbie ludności większej niż 15 tys. Lista jednostek samorządu terytorialnego, które skorzystały z pożyczki BŚ, jest bardzo długa. Wyremontowano m.in. wiele kilometrów dróg gminnych lub powiatowych oraz wiejskich szkół, wybudowano nowe sieci wodociągowe i kanalizacyjne, przeszkolono sporą rzeszę osób i stworzono kilkaset miejsc pracy.
Warto przypomnieć, że SPO "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" przewiduje również szkolenia i doradztwo, które prowadzi Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA). Ponadto, dla działań wspierających indywidualne gospodarstwa rolne, przetwórstwo i marketing artykułów rolnych instytucją wdrażającą jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Z pieniędzy Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej wspiera ona m.in. inwestycje służące podjęciu przez rolników dodatkowej działalności, zalesienia, projekty związane z modernizacją zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego i wypłaca renty strukturalne dla rolników przekazujących gospodarstwo.