Biogazownie rolnicze: Jak uniknąć kosztownych pułapek?

Dynamiczny rozwój sektora odnawialnych źródeł energii (OZE) w Polsce otwiera nowe perspektywy, a biogazownie rolnicze jawią się jako jedno z najbardziej obiecujących rozwiązań. Jednocześnie jest to jednak niezwykle złożona inwestycja, która wiąże się z rozmaitymi zagrożeniami.

– Biogazownie rolnicze z jednej strony przyczyniają się do realizacji krajowych i unijnych celów w zakresie zielonej transformacji energetycznej oraz zwiększają bezpieczeństwo energetyczne, a z drugiej stwarzają realną szansę dla przedsiębiorców rolnych na dywersyfikację działalności i generowanie stabilnych, dodatkowych dochodów – mówi Mikołaj Juśkiewicz, ekspert Agraves ds. odnawialnych źródeł energii.

– Jednak za tą obiecującą fasadą kryje się złożona rzeczywistość inwestycyjna. Budowa i eksploatacja biogazowni to przedsięwzięcie nie tylko o znacznym potencjale, ale również wymagające ogromnych nakładów finansowych i obarczone licznymi, często niedocenianymi przez inwestorów, ryzykami. Dlatego kluczowe jest dogłębne, wieloaspektowe i niezwykle rzetelne przygotowanie biznesowe – dodaje Mikołaj Juśkiewicz.

Pozwolenia to dopiero początek

Pierwszym krokiem dla każdego inwestora jest przebrnięcie przez gąszcz procedur administracyjnych w celu uzyskania niezbędnych dokumentów: warunków zabudowy, pozwolenia na budowę, warunków przyłączenia do sieci i wielu innych.

– Jest to proces czasochłonny i wymagający specjalistycznej wiedzy, jednak jego pomyślne zakończenie jest zaledwie wstępem do właściwego przedsięwzięcia. Prawdziwym wyzwaniem jest bowiem finansowanie inwestycji – mówi Marcin Szymański, ekspert Agraves ds. finansowania inwestycji.

Inwestycja w biogazownię rolniczą wiąże się z koniecznością poniesienia bardzo wysokich kosztów początkowych. Obejmują one m.in. zakup zaawansowanej technologii fermentacyjnej, agregatów kogeneracyjnych, systemów oczyszczania biogazu, a także koszty prac budowlanych, infrastruktury towarzyszącej oraz przyłączenia instalacji do sieci elektroenergetycznej lub gazowej.

Rentowność pod lupą 

Nawet przy zapewnionym finansowaniu początkowym, kluczowe dla długoterminowego powodzenia jest precyzyjne oszacowanie przyszłej rentowności. Eksperci Agraves alarmują, że zbyt często analizy opierają się na nadmiernie optymistycznych założeniach.

Niezbędne jest przygotowanie szczegółowych prognoz finansowych w co najmniej dwóch wariantach: bazowym (najbardziej prawdopodobnym) oraz pesymistycznym.

– Scenariusz pesymistyczny powinien uwzględniać potencjalne niekorzystne zmiany rynkowe, takie jak spadek cen sprzedaży energii, wzrost kosztów operacyjnych, czy nieprzewidziane awarie – mówi Mikołaj Juśkiewicz.

Szczególną uwagę należy zwrócić na warunki przyłączeniowe do sieci. Uzyskanie zgody na przyłączenie to jedno, ale równie ważne są parametry tego przyłączenia – czy istnieją czasowe ograniczenia w ilości wprowadzanej energii.

– Te czynniki mają bezpośredni i fundamentalny wpływ na realne przychody biogazowni i muszą być dokładnie przeanalizowane jeszcze przed podjęciem ostatecznej decyzji inwestycyjnej – ocenia Marcin Szymański.

Stabilność dostaw substratów

Biogazownia, niczym żywy organizm, potrzebuje stałego dopływu "paliwa" – substratów organicznych. Mogą to być gnojowica, obornik, odpady poubojowe, resztki pożniwne, produkty uboczne z przetwórstwa rolno-spożywczego, a także dedykowane uprawy energetyczne.

– Zapewnienie ciągłości i stabilności dostaw odpowiedniej jakości substratów po przewidywalnych cenach jest jednym z największych wyzwań operacyjnych. Inwestor musi opracować strategię logistyczną obejmującą transport czy magazynowanie oraz zabezpieczyć dostawy, najlepiej poprzez długoterminowe umowy z dostawcami – podkreśla Mikołaj Juśkiewicz.

Ponadto dodaje: – Należy też uwzględnić ryzyko rynkowe takie jak fluktuacje cen surowców rolnych, zmienność plonów (wpływ pogody), potencjalną konkurencję o te same substraty z innymi podmiotami, a także rosnące koszty transportu. Warto również opracować plan B, czyli alternatywne źródła substratów lub możliwości czasowego magazynowania.

Meandry podatkowe

Analiza opłacalności inwestycji byłaby niepełna bez dogłębnego uwzględnienia skutków podatkowych, które często są traktowane marginalnie na etapie planowania. Tymczasem obciążenia fiskalne mogą znacząco wpłynąć na końcowy wynik finansowy.

– Należy precyzyjnie określić zasady opodatkowania nieruchomości, na której zlokalizowana jest biogazownia, gdyż podatek od nieruchomości od budowli może być znaczący. Konieczna jest też analiza implikacji w podatku dochodowym, zarówno od osób prawnych (CIT), gdzie istotne są zasady rozpoznawania przychodów, kosztów uzyskania przychodów, jak i od osób fizycznych (PIT) – wyjaśnia Marcin Szymański.

W przypadku spółek osobowych dochód opodatkowany jest na poziomie wspólników, a w spółkach kapitałowych należy uwzględnić podatek od dywidend wypłacanych akcjonariuszom czy udziałowcom. Niewłaściwe zaplanowanie struktury podatkowej lub nieznajomość specyficznych przepisów może prowadzić do nieoczekiwanych obciążeń.

Dotacje – szansa, którą trzeba umiejętnie wykorzystać

Programy wsparcia, takie jak np. rządowy program „Energia dla Wsi” czy inne mechanizmy unijne i krajowe, stanowią istotną zachętę inwestycyjną i mogą znacząco poprawić rentowność projektu biogazowego.

– Jednak pozyskanie dotacji to proces wymagający starannego przygotowania aplikacji, spełnienia szeregu formalnych wymogów i często rywalizacji z innymi wnioskodawcami. Co więcej, otrzymanie finansowania to dopiero połowa sukcesu. Równie ważne jest późniejsze, prawidłowe rozliczenie dotacji zgodnie z wytycznymi programu, co bywa skomplikowane i wymaga precyzyjnej dokumentacji. Korzystając ze wsparcia oferowanego przez program "Energia dla Wsi" beneficjent zobowiązany jest między innymi do corocznego raportowania osiąganych efektów ekologicznych oraz przesyłania sprawozdań z działalności biogazowni do KOWR. NFOŚiGW natomiast jest uprawniony do kontrolowania inwestycji nawet przez 15 lat – zauważa Mikołaj Juśkiewicz.

Błędy na etapie wnioskowania lub rozliczania mogą skutkować brakiem uzyskania dofinansowania, opóźnieniami w jego uzyskaniu lub koniecznością zwrotu pozyskanych środków. Dlatego opracowanie przemyślanej strategii w zakresie pozyskiwania i zarządzania dotacjami, często przy wsparciu wyspecjalizowanych doradców, jest nieodzownym elementem planowania.

Wykonawca – klucz do jakości i oszczędności

Wybór generalnego wykonawcy lub kilku wyspecjalizowanych podwykonawców to jedna z kluczowych decyzji inwestycyjnych.

– Nasze doświadczenie wskazuje, że na tym etapie możliwe jest uzyskanie pewnych oszczędności, jednak nigdy nie powinno się to odbywać kosztem jakości – przestrzega Marcin Szymański.

– Pokusa wyboru najtańszej oferty może prowadzić do późniejszych problemów np. użycia komponentów niskiej jakości, błędów montażowych, opóźnień w realizacji projektu, a przede wszystkim – do niższej wydajności i większej awaryjności instalacji w przyszłości, co generuje dodatkowe koszty eksploatacyjne i straty związane z przestojami – dodaje ekspert Agraves.

Niezbędna jest weryfikacja doświadczenia potencjalnych wykonawców, ich kondycji finansowej, oferowanych gwarancji i serwisu pogwarancyjnego. Absolutną podstawą jest również precyzyjnie skonstruowana umowa, zabezpieczająca interesy inwestora.

Rzetelna analiza – fundament sukcesu

Budowa i prowadzenie biogazowni rolniczej to skomplikowane i poważne przedsięwzięcie biznesowe, obarczone wielowymiarowym ryzykiem. Nie jest to jedynie technologiczne rozszerzenie działalności rolniczej, lecz pełnoprawny projekt przemysłowy i energetyczny.

– Aby uniknąć bolesnych rozczarowań i dotkliwych strat finansowych, absolutnie kluczowe jest oparcie decyzji inwestycyjnej na wszechstronnej, rzetelnej i realistycznej analizie biznesplanu – podkreśla Mikołaj Juśkiewicz.

Taka analiza musi integrować aspekty technologiczne, rynkowe, logistyczne, finansowe, podatkowe i prawne, a jej przygotowanie wymaga zaangażowania zespołu ekspertów z różnych dziedzin.

oprac, e-red, ppr.pl