Czy gluten naprawdę przeszkadza w dietach redukcyjnych?

Specjalistka ds. żywienia mówi o szkodliwych mitach dietetycznych

 Dieta bezglutenowa zyskała w ostatnich latach ogromną popularność - nie tylko wśród osób z rozpoznaną celiakią czy nietolerancją glutenu, ale także wśród osób zdrowych, które wierzą, że eliminacja glutenu może wspomóc proces redukcji masy ciała. Statystyki wskazują, że w Polsce choruje na celiakię około 1% populacji, czyli około 38 tysięcy osób. Tymczasem eksperci szacują, że liczba osób eliminujących gluten jest znacznie wyższa niż liczba osób z medycznymi wskazaniami do takiej diety. Dla wielu dieta bezglutenowa stała się bowiem synonimem „zdrowego stylu życia” i skutecznego modelu żywieniowego w celu zmniejszenia wagi. Czy jednak takie podejście znajduje potwierdzenie w badaniach naukowych? Ich wyniki komentuje Agnieszka Piskała-Topczewska – specjalistka ds. żywienia i ekspertka V edycji kampanii „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty”.

Gluten to naturalne białko roślinne występujące w pszenicy, życie i jęczmieniu. U osób z celiakią jego spożycie prowadzi do stanu zapalnego jelit i uszkodzenia kosmków jelitowych, co upośledza wchłanianie składników odżywczych. W takich przypadkach całkowita eliminacja glutenu z diety jest koniecznością, a nie wyborem. Problem pojawia się wtedy, gdy osoby zdrowe decydują się na dietę bezglutenową bez żadnych wskazań medycznych.

Przegląd systematyczny z 2023 roku, analizujący 27 badań, nie wykazał istotnego wpływu diety bezglutenowej na wskaźniki antropometryczne, takie jak masa ciała czy obwód talii – zarówno
u osób z celiakią, jak i bez niej.

- Wyeliminowanie glutenu z diety nie powoduje samoistnie spadku masy ciała, a wręcz przeciwnie - wiele gotowych produktów bezglutenowych jest bardziej przetworzonych, zawiera więcej tłuszczów, soli
i cukrów prostych. Dzieje się tak, ponieważ producenci starają się zrekompensować utratę właściwości smakowych i konsystencji produktów bezglutenowych, przez co mogą zawierać one więcej szkodliwych dodatków niż ich tradycyjne odpowiedniki, co potencjalnie sprzyja przybieraniu na wadze – tłumaczy Agnieszka Piskała-Topczewska.

Badania opublikowane w The American Journal of Gastroenterology pokazują, że osoby zdrowe, które przeszły na dietę bezglutenową, często nieświadomie spożywają więcej kalorii dziennie niż wcześniej.

Ponadto badacze z Harvard Medical School zauważyli, że brak glutenu w diecie nie wpływa bezpośrednio na redukcję tkanki tłuszczowej – podstawą utraty masy ciała pozostaje deficyt energetyczny oraz jakość spożywanych produktów.

- Mit o odchudzających właściwościach diety bezglutenowej może wynikać z faktu, że osoby ją stosujące eliminują wiele wysokoprzetworzonych produktów, takich jak ciasta, słodycze, pizza czy żywność typu fast food, a to z kolei realnie może pomóc zmniejszyć ilość spożywanych kalorii i przynieść efekty
w postaci utraty wagi. Jednak nie jest to zasługa braku glutenu jako takiego, lecz zmiany stylu odżywiania na bardziej świadomy – mówi specjalistka ds. żywienia.

Co ciekawe, pełnoziarniste produkty zbożowe, które naturalnie zawierają gluten, mogą wspierać odchudzanie. Są one bogate w błonnik pokarmowy, który daje uczucie sytości, reguluje pracę jelit
i stabilizuje poziom glukozy we krwi. Badanie zrealizowane w Hiszpanii na grupie 1200 dorosłych osób wykazało, że regularne spożycie pełnoziarnistego pieczywa pszennego wiązało się z niższym BMI oraz mniejszym obwodem talii w porównaniu z osobami, które unikały glutenu.

Warto wspomnieć, że całkowita eliminacja glutenu bez wskazań zdrowotnych może prowadzić do niedoborów ważnych składników odżywczych, takich jak żelazo, błonnik, witaminy z grupy B (zwłaszcza B12 i kwas foliowy) czy magnez. Produkty bezglutenowe są często uboższe w te składniki. Długotrwałe stosowanie diety wykluczającej gluten, bez konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie, szczególnie u osób aktywnych fizycznie.

- Gluten nie jest składnikiem, którego osoby zdrowe muszą się obawiać. Nie ma dowodów naukowych potwierdzających, że jego eliminacja prowadzi do redukcji masy ciała. Zmniejszenie wagi jest efektem konsekwentnego bilansu kalorycznego, jakości diety oraz stylu życia, a nie obecności lub braku glutenu na talerzu. Jeśli nie masz celiakii ani nadwrażliwości na gluten, nie ma potrzeby jego unikania - wystarczy wybierać produkty nieprzetworzone, pełnoziarniste i kontrolować ich ilość – przekonuje ekspertka.

 ***

Organizatorem ogólnopolskiej kampanii promocyjno-edukacyjnej „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty” jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych.