Czy sektor rolno-spożywczy poradzi sobie z szokiem kosztowym?

Sektor rolno-spożywczy zmaga  się  obecnie  z  silną  presją  kosztową wynikającą z rosnących cen materiałów, energii, pracy  oraz  kosztów odsetek od kredytów. Przedmiotem poniższej analizy jest ocena  odporności  poszczególnych  branż  polskiego  sektora  rolno-spożywczego  na  wyższe  koszty działalności.

W pierwszym kroku analizy dokonaliśmy oceny  bieżącej  sytuacji  w najważniejszych branżach sektora rolno-spożywczego. W tym celu zestawiliśmy wskaźniki  rentowności  netto  w  tych branżach  w  I  poł.  br.  z  ich  średnią wartością w I poł. roku w latach 2015-2019,  czyli  przed  wybuchem  pandemii. W  większości  analizowanych  branż rentowność netto w I poł. 2021 r. była wyższa niż średnia w I poł. roku w latach 2015-2019, co wskazuje, że sektor rolno-spożywczy  na  ogół  poprawił  swoją rentowność  podczas  pandemii.  Niższe wskaźniki  rentowności  niż  przed pandemią odnotowały  jedynie  branże: „Wytwarzanie  produktów  przemiału zbóż,  skrobi  i  wyrobów  skrobiowych”, „Produkcja  pozostałych  artykułów spożywczych” oraz „Produkcja gotowych pasz i karmy dla zwierząt”.

Presja kosztowa, z jaką zmagają się obecnie firmy z sektora rolno-spożywczego dotyczy przede wszystkim czterech obszarów: materiałów, energii, pracy oraz kosztów  odsetek od kredytów. Wyższe koszty materiałów wynikają nie tylko z rosnących cen surowców rolnych, ale i cen opakowań, których wzrost jest efektem narastających barier podażowych. Rosnące ceny energii wynikają z szeregu czynników, min. silnego wzrostu cen gazu, cen ropy naftowej oraz cen uprawnień do emisji CO2).  

Coraz  wyższe koszty pracy są spowodowane rosnącą presją płacową obserwowaną w przetwórstwie żywności. Charakteryzuje się  ono  relatywnie  niskimi  wynagrodzeniami  na  tle  pozostałych  gałęzi  przetwórstwa  (przeciętne wynagrodzenie w produkcji artykułów  spożywczych w I poł.  br. było o 13% niższe niż średnia dla przetwórstwa), stąd istotnym czynnikiem, który nasila presję płacową w tym sektorze jest utrzymujący się silny wzrost płacy minimalnej, przesuwający  często  całą siatkę płac w firmach  w górę.  Wyższe koszty odsetek od kredytów wynikają z kolei dokonanej w październiku br. pierwszej od 2012 r. podwyżki stóp procentowych przez RPP. Dlatego w drugim kroku analizy obliczyliśmy udział  wspomnianych wyżej  kosztów  w  przychodach  ogółem poszczególnych  branż  sektora  rolno-spożywczego. Z największym łącznym udziałem kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w  przychodach  ogółem  mamy  do  czynienia  w  branżach:  „przetwarzanie  i  konserwowanie  ryb, skorupiaków i mięczaków”, „wytwarzanie wyrobów mleczarskich” oraz „przetwarzanie i konserwowanie oraz produkcja wyrobów z mięsa”. Wyraźnie niższy na tle pozostałych branż udział wspomnianych wyżej kosztów w przychodach obserwowany jest natomiast w branży „produkcja napojów”, gdzie z kolei o wiele większe znaczenie w strukturze kosztów mają podatki (branża „produkcja napojów” obejmuje również produkcję napojów alkoholowych).

W trzecim kroku analizy zestawiliśmy obliczony udział kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w  przychodach  ogółem z bieżącą sytuacją w tych sektorach. Takie podejście umożliwiło nam określenie względnej odporności poszczególnych branż na obserwowany obecnie szok kosztowy.

Najbardziej  wyeksponowane  na  szok  kosztowy  są  branże  znajdujące się  w  II  ćwiartce  układu współrzędnych:  „Wytwarzanie  produktów  przemiału  zbóż,  skrobi  i  wyrobów  skrobiowych”  oraz „Produkcja gotowych paszy i karmy dla zwierząt”. Wynika z tego, że są one osłabione po pandemii, a jednocześnie udział kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w ich przychodach ogółem jest relatywnie wysoki na tle całego sektora. Najwyższą odpornością na szok kosztowy charakteryzują się z kolei branże z IV ćwiartki: „Produkcja napojów”, „Przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw” oraz „Produkcja wyrobów piekarskich i mącznych”. Ich bieżąca sytuacja jest lepsza niż przed pandemią i jednocześnie udział wspomnianych wyżej kosztów w ich przychodach ogółem jest niższy na tle całego sektora. W  sytuacji  pośredniej  są  branże  z  I  i  III  ćwiartki.  Branże  z  I ćwiartki:  „Przetwarzanie i konserwowanie  mięsa  oraz  produkcja  wyrobów  z  mięsa”,  „Przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków”, „Produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego”, „Wytwarzanie wyrobów mleczarskich” z jednej strony osiągają rentowność wyższą niż przed pandemią, z drugiej strony udział kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w ich przychodach ogółem jest relatywnie wysoki na tle całego sektora. Z kolei jedyna branża z III ćwiartki („Produkcja pozostałych artykułów spożywczych”) z jednej strony charakteryzuje się niższym na tle sektora udziałem kosztów materiałów, energii, pracy i odsetek od kredytów w przychodach ogółem, z drugiej strony jej sytuacja finansowa jest obecnie gorsza niż przed pandemią.

Uważamy, że rosnąca presja kosztowa w polskim sektorze rolno-spożywczym utrzyma się w kolejnych kwartałach. Wynika to przede wszystkim z oczekiwanego przez nas dalszego wzrostu cen surowców rolnych, narastania presji płacowej oraz kontynuacji zacieśniania polityki pieniężnej przez RPP.

Uwzględniając, że sektor rolno-spożywczy funkcjonuje w warunkach relatywnie niskich marż  (średnia marża na sprzedaży w produkcji artykułów spożywczych wyniosła w I poł. br. 4,7% wobec 6,9% w całym przetwórstwie), firmy mają ograniczone możliwości ich obniżenia w celu skompensowania wyższych kosztów swojej działalności. W tej sytuacji firmy będą z jednej strony zmuszone szukać dodatkowych oszczędności, co przyspieszy zapoczątkowane przez pandemię procesy restrukturyzacyjne w polskim sektorze rolno-spożywczym,  widoczne  szczególnie  w  branżach  „Produkcja  napojów”,  „Produkcja wyrobów  piekarskich  i  mącznych”,  „Wytwarzanie  wyrobów  mleczarskich”  oraz  „Przetwarzanie i konserwowanie mięsa oraz produkcja wyrobów z mięsa”. Z drugiej strony będą one próbować przerzucać wyższe  koszty  produkcji na  konsumentów,  czemu  sprzyjać  będą niskie na tle naszych partnerów handlowych  ceny  żywności  w  Polsce.

Uwzględniając  wyniki  naszej  analizy  takie  zjawisko  będzie szczególnie widoczne w branżach: „Przetwarzanie i konserwowanie mięsa oraz produkcja wyrobów z mięsa”, „Przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków”, „Produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia  roślinnego  i  zwierzęcego”,  „Wytwarzanie  wyrobów  mleczarskich”  oraz  „Produkcja pozostałych artykułów spożywczych”.  Stanowi to wsparcie dla naszego scenariusza, zgodnie z którym inflacja w 2022 r. zwiększy się do 5,5% r/r wobec 4,9% w 2021 r.

Credit Agricole Bank Polska