Historyczny spadek eksportu żywności. Po raz pierwszy od 15 lat.

Polska żywność pod presją: eksport spadł o 10 miliardów złotych. Ukraina i Mercosur pogłębiają kryzys

Historyczny spadek eksportu żywności

W pierwszym półroczu 2024 roku wartość eksportu polskich produktów rolno-spożywczych spadła z 121,1 mld zł do 111,9 mld zł, czyli o 10 miliardów złotych. To pierwszy tak głęboki regres od 2009 roku. Największe spadki dotyczyły:

• Kukurydzy: -33,6% wolumenu, -55,4% wartości
• Masła: -21,5%
• Mleka i śmietany w proszku: -12,5%
• Pszenicy: -30,7% wartości

Co doprowadziło do załamania?

1. Otwarcie granicy z Ukrainą

Od 2022 roku UE zniosła cła i kontyngenty na ukraińskie produkty rolne. W efekcie:

• Rynek UE został zalany tańszym zbożem, drobiem, jajami i miodem z Ukrainy
• Polscy rolnicy utracili konkurencyjność cenową
• Spadły ceny skupu i pojawiły się trudności ze zbytem krajowych produktów

Choć od 5 czerwca 2025 roku cła zostały częściowo przywrócone, skutki liberalizacji handlu z Ukrainą wciąż są odczuwalne.

2. Umocnienie złotego

Złoty umocnił się względem euro o ponad 7%, co sprawiło, że polskie produkty stały się droższe dla zagranicznych odbiorców.

3. Spadek popytu z kluczowych rynków

Niemcy, Francja, Holandia i Włochy – główni odbiorcy polskiej żywności – ograniczyli zamówienia. Wzrost eksportu do mniejszych rynków (np. Rumunii, Węgier) nie zrekompensował strat.

Nadciąga kolejne zagrożenie: umowa UE–Mercosur

Negocjowana od ponad 20 lat umowa handlowa z krajami Mercosur (Brazylia, Argentyna, Paragwaj, Urugwaj) może dobić polskie rolnictwo.

Główne zagrożenia:

• Dumping cenowy: tania wołowina, drób, cukier i miód z Ameryki Południowej mogą zalać rynek UE
• Niższe standardy produkcji: stosowanie GMO, pestycydów i antybiotyków, które są zakazane w UE
• Presja na małe gospodarstwa: w Polsce 97% gospodarstw ma mniej niż 50 ha
• Ryzyko depopulacji wsi: upadek rodzinnych gospodarstw może pogłębić kryzys społeczny

Minister rolnictwa Stefan Krajewski zapowiedział próbę zbudowania mniejszości blokującej w UE, ale po wycofaniu sprzeciwu przez Francję szanse na zablokowanie umowy dramatycznie spadły. Wygląda to na grę pozorną, bo wszystko już dawno zostało ustalone, więc Pan minister opowiada o sprawach niemożliwych do spełnienia. Lepiej chyba byłoby rolnikom prawdę powiedzieć, bo przecież w UE nie mamy żadnego "przełożenia".

Co dalej?

Eksperci z IERiGŻ i KOWR wskazują, że strategia konkurowania ceną przestaje działać. Polska musi postawić na:

• Jakość i przetwórstwo
• Budowanie marek eksportowych
• Dywersyfikację rynków zbytu
• Silniejsze wsparcie instytucjonalne dla eksporterów

Podsumowanie

Polskie rolnictwo znalazło się w trójkącie presji:

1. Spadek eksportu o 10 mld zł
2. Konkurencja z Ukrainą
3. Nadciągająca liberalizacja handlu z Mercosur

Bez zdecydowanych działań politycznych i gospodarczych, polska wieś może utracić zdolność do rozwoju, a krajowa produkcja żywności – swoją pozycję w Europie.

oprac, e-mk, ppr.pl