W irlandzkim rolnictwie po akcesji

Irlandia postrzegana jest jako kraj ekonomicznego sukcesu, w którym rolnictwo wykorzystało możliwości wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej.

Republika Irlandii to kraj o powierzchni 70 tysięcy kilometrów kwadratowych i 3,8 mln mieszkańców. Powierzchnia użytków rolnych obejmuje 4,4 mln ha, z czego zdecydowaną większość stanowią użytki zielone. Jedynie 10% powierzchni ziemi rolniczej stanowią uprawy polowe. Wkład rolnictwa do produktu krajowego brutto wynosi około 4%. Sektor rolno-żywnościowy dostarcza blisko 30% wpływów z eksportu. Podstawą rolnictwa jest produkcja wołowiny i przetworów mlecznych. Stanowią one 80% globalnej wartości produkcji rolniczej. Przetwórstwo mleka prowadzone jest przez spółdzielczość, a przetwórstwo mięsa znajduje się głównie w prywatnych rękach. 

Irlandia jest krajem o niewielkich zasobach gruntów rolnych i leśnych przekazywanych nowym właścicielom, głównie w drodze dziedziczenia. Przedmiotem corocznej sprzedaży jest tylko około 10 tys. ha, co stanowi 0,2% ogólnej powierzchni gruntów rolnych i leśnych. Czynnikiem ograniczającym sprzedaż gruntów jest również wzrastająca popularność długoterminowych dzierżaw. Według danych Centralnego Urzędu Statystycznego w 1997 roku w dzierżawie znajdowało się 14% gruntów użytkowanych przez 26% ogółu gospodarstw. Widocznemu spadkowi powierzchni sprzedawanych gruntów towarzyszy, zwłaszcza od lat dziewięćdziesiątych systematyczny wzrost ich cen. 

W Irlandii postępuje proces spadku liczby gospodarstw, któremu towarzyszy wzrost ich przeciętnej wielkości. W latach 1975-99 liczba gospodarstw uległa zmniejszeniu o blisko 37%. Największy spadek zaobserwowano w grupie gospodarstw do 20 ha. Konsekwencją tego był widoczny w tym czasie wzrost przeciętnej wielkości gospodarstwa z 22,3 do 29,3 ha. Bardziej szczegółowo zależności te przedstawia tabela:

To, co być może stanie się na naszym rynku ziemi po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej ilustruje historia przedstawiona przez irlandzkiego dziennikarza Erica Donalda, oparta na przykładzie jego rodzinnej miejscowości, położonej w powiecie Carlow około 100 km na południowy-wschód od Dublina. Region ten to płaskie tereny urodzajnej gleby przydatnej pod uprawy zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków. 

W 1969 roku na cztery lata przed przystąpieniem Irlandii do UE, w regionie tym można było kupić grunt rolny za równowartość 310 euro za 1 ha. W 1976 roku tj. trzy lata po przystąpieniu  Irlandii do UE przyjaciel pana Donalda kupił grunt rolny w tym regionie za za równowartość 3100 euro za 1 ha. Trzy lata później, w 1979 za 1 ha ziemi rolnej można było uzyskać nawet 7800 euro. W okresie recesji gospodarczej w latach osiemdziesiątych ceny ziemi w tym regionie spadły do 5 tysięcy euro za ha., a obecnie trzeba zapłacić za jeden hektar nawet  około 15 tysięcy euro. 

Jeżeli przedmiotem sprzedaży lub dzierżawy jest gospodarstwo o pełnych zdolnościach produkcyjnych, to z danych ogłoszonych w grudniu 2001 roku przez Stowarzyszenie Irlandzkich Rzeczoznawców Gruntów wynika, że wysokim cenom gruntów towarzyszą wysokie stawki czynszu za wydzierżawione grunty. Ceny i czynsz dzierżawny ziemi rolniczej w Irlandii w listopadzie 2001 roku przedstawiały się następująco:

Źródło: Irish Auctioneers and Valuers Institute

Przykład Irlandii dowodzi, że sama akcesja do Unii Europejskiej nie obroniła tego kraju przed recesją, natomiast ożywienie gospodarcze zdecydowanie wzmogło popyt na zakup ziemi.

Przed przystąpieniem do Unii Europejskiej państwo interweniowało w prywatny obrót ziemi, zachowując sobie prawo do zakupu, a następnie dalszej odsprzedaży ziemi celem poprawy struktury obszarowej gospodarstw. Praktyka ta kontynuowana była przez okres 10 lat po akcesji. Obecnie osoby fizyczne o stałym miejscu zamieszkania, w którymkolwiek z państw członkowskich UE mogą swobodnie nabywać ziemię rolną i lasy w Irlandii. Z kolei rolnicy irlandzcy wykazują zainteresowanie rolnictwem polskim, w tym zwłaszcza działalnością Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

dr inż. Andrzej Zadura

www.agroprzemiany.awrsp.gov.pl