Analiza rynku i prognoza cen mleka

Aktualna sytuacja cenowa

I. Mleko surowe

W 2001 r. nieco później niż zwykle (od września) rozpoczął się sezonowy wzrost cen skupu mleka surowego. W listopadzie 2001 r. przeciętna cena skupu mleka ukształtowała się na poziomie 79,50 zł/hl, tj. o ok. 4% wyższym niż przed miesiącem. Natomiast w porównaniu z listopadem 2000 r. była ona niższa o ok. 4%. W okresie styczeń-listopad 2001 r. producenci otrzymywali za to mleko średnio tylko o ok. 1% więcej niż w analogicznym okresie 2000 r.

II. Masło w blokach

Przeciętna cena zbytu masła na przełomie roku i w pierwszych czterech miesiącach 2001 r. systematycznie spadała. Wskutek uruchomienia zakupów odnotowuje się wzrost cen masła w blokach (o 0,4-5% miesięcznie). W listopadzie 2001 r. za masło w blokach płacono średnio w kraju 8,49 zł/kg (z VAT), tj. o ok. 5% więcej niż w październiku 2001 r. Jednak w stosunku do ceny sprzed roku masło to było tańsze aż o ok. 16% (dane GUS). Według danych GISiPAR w połowie grudnia 2001 r. średnia cena masła w blokach wyniosła 8,86 zł/kg (z VAT).

III. Mleko odtłuszczone w proszku

Po spadku w II kwartale 2001 r., od lipca do października notowano niewielki wzrost cen zbytu mleka odtłuszczonego w proszku. W listopadzie 2001 r. płacono średnio w kraju za ten produkt 8,11 zł/kg (z VAT). Był to poziom podobny do ceny sprzed miesiąca, jednak o ok. 5% niższy niż przed rokiem. Wg GISiPAR cena mleka chudego w proszku w połowie grudnia 2001 r. wyniosła 7,91 zł/kg (z VAT) i była niższa o ok. 5% niż miesiąc wcześniej. Na poziom cen tego produktu mają wpływ ceny na rynkach zagranicznych, które po znaczącym wzroście w 2000 r. wykazują obecnie również tendencję spadkową.

Czynniki wpływające na poziom cen:

1. Pogłowie krów i produkcja mleka

W końcu czerwca 2001 r. zanotowano dalszy spadek pogłowia krów mlecznych (w porównaniu do czerwca 2000 r. było ono mniejsze o 3%). W 2002 roku redukcja pogłowia krów będzie przebiegała wolniej, gdyż w gospodarstwach dużych odnotowuje się wzrost zainteresowania chowem krów i wymianą stad. Jednocześnie, z uwagi na trudności ze spełnieniem wysokich wymagań jakościowych dla surowca odbieranego przez przemysł mleczarski, drobne gospodarstwa rezygnują z tego kierunku produkcji. Ocenia się, że dalszy wzrost mleczności krów oraz wejście w życie ustawy o regulacji rynku mleka będzie sprzyjać w 2002 r. stopniowemu zwiększaniu produkcji mleka.

2. Podaż mleka surowego, masła i mleka odtłuszczonego w proszku

W 2001 roku odnotowano wzrost podaży mleka w stosunku do analogicznych miesięcy 2000 r. W okresie styczeń-listopad 2001 r. skupiono mleka o ponad 7% więcej niż w tych samych miesiącach 2000 r. Tempo wzrostu skupu było większe niż przyrost produkcji. Ocenia się, że w 2002 r. produkcja towarowa mleka będzie jeszcze wzrastać.

Zwiększenie dostaw mleka do mleczarni wpływa na wzrost produkcji artykułów mleczarskich. W okresie styczeń-listopad 2001 r. produkcja masła i mleka odtłuszczonego w proszku były wyższe niż przed rokiem odpowiednio o ok. 10% i 30%. Nadwyżki w podaży masła od kwietnia 2001 r. łagodzone były poprzez jego wykup na zapasy ARR, a nadwyżki w podaży OMP kierowane były na eksport. Ocenia się, że w 2002 r. z uwagi na przewidywany wzrost podaży surowca, może się utrzymać wzrostowa tendencja produkcji masła i OMP. Jednakże na poziom produkcji OMP będzie także wpływał przewidywany spadek cen na światowym rynku mleka.

3. Handel zagraniczny

W 2001 roku, z uwagi na pogorszenie się opłacalności importu masła, jego przywóz miał niewielki wpływ na krajową podaż. Według danych Centralnego Inspektoratu Standaryzacji w okresie styczeń-listopad 2001 r. zaimportowano jedynie 2,2 tys. t masła wobec 11,2 tys. t w analogicznym okresie 2000 r. W wyniku sprzedaży eksportowej tego produktu z zapasów ARR oraz liberalizacji handlu z UE w okresie dziewięciu miesięcy 2001 r. wywieziono z kraju ok. 16,5 tys. t masła. Był to poziom ponad 10-krotnie wyższy niż przed rokiem. Według notowań Agra-Europe od czerwca do listopada 2001 r. na rynkach zagranicznych ceny masła były stabilne. W połowie grudnia 2001 r. średnia cena tego wyrobu (na bazie FOB Europa Zachodnia) wynosiła 1200 USD/t i w ciągu miesiąca obniżyła się o ok. 8%.
Eksport mleka chudego w proszku w okresie dziewięciu pierwszych miesięcy 2001 r. wyniósł ok. 86 tys. t i w porównaniu ze zrealizowanym w analogicznym okresie 2000 r. był blisko dwukrotnie wyższy. Ceny mleka odtłuszczonego w proszku na giełdach Europy Zachodniej - na bazie FOB-od początku 2001 r. do października kształtowały się na wysokim poziomie (mimo notowanej od połowy roku lekkiej tendencji spadkowej). Natomiast w połowie grudnia 2001 r. były one już o 25% niższe niż przed rokiem i wyniosły 1640 USD/t. Prawdopodobny jest dalszy spadek cen OMP na rynku zagranicznym. Unia Europejska w końcu 2001 r. dwukrotnie zwiększyła subwencje do eksportu proszku mlecznego (chudego i pełnego) odpowiednio do poziomu 20 Euro/100 kg i 68 Euro/100 kg. Na poziom eksportu OMP w 2002 r. będą miały wpływ przede wszystkim ceny na rynku światowym oraz utrzymanie subsydiów eksportowych przez ARR.

4. Spożycie masła

Po znacznym spadku spożycia masła w 2000 r., w 2001 r. nastąpił niewielki jego wzrost. Wg badań budżetów rodzinnych prowadzonych przez GUS w okresie trzech kwartałów 2001 r. popyt na masło zwiększył się o ok. 3%. Przewiduje się, że w 2002 r. niewielki wzrost cen masła powinien powodować dalsze zwiększanie jego konsumpcji.

5. Działania interwencyjne ARR

W celu uzupełnienia niedoborów rynkowych masła, jakie zwykle występują w okresie jesienno-zimowym, aktualnie Agencja Rynku Rolnego prowadzi sprzedaż masła w blokach z zapasów zgromadzonych w okresie letnim. Sprzedaż będzie kontynuowana w dostosowaniu do bieżących potrzeb rynku.
Działania interwencyjne Agencji w okresie letnim 2002 r. będą przeciwdziałać nadmiernemu spadkowi cen mleka i jego przetworów, jaki jest wywoływany sezonowym wzrostem podaży.

Prognoza cen do czerwca 2002 r.

Zespół niezależnych ekspertów, uwzględniając koniunkturalne i sezonowe zmiany w układzie czynników podażowo-popytowych na rynku mleka, przewiduje w I półroczu 2002 r. następujący poziom cen:

 * - ceny skupu bez podatku VAT
** - ceny zbytu z podatkiem VAT