Białko mleka. Stymulowane genetycznie i żywieniowo.

Od czasu, kiedy zakłady mleczarskie płacą więcej za białko niż za tłuszcz, producenci mleka są zainteresowani zwiększeniem procentowej zawartości białka. Nie jest to jednak proste, gdyż skład chemiczny mleka, a szczególnie poziom białka są przede wszystkim uwarunkowane genetycznie, w mniejszym natomiast stopniu przez czynniki środowiskowe w tym żywienie. wynika z tego zadanie dla hodowców - aby poprzez selekcję, dobór odpowiednich rodziców, uzyskać potomstwo charakteryzujące się dużym udziałem białka i suchej masy w produkowanym mleku.

Pracę hodowlaną w tym kierunku prowadziły od lat kraje zachodnie i dlatego już dzisiaj mogą pochwalić się dobrymi wynikami. W Holandii średnia zawartość białka w mleku wynosi 3,46 %, we Francji i Niemczech - 3,25 %, a w Polsce, w populacji zbadanej, a więc znajdującej się pod oceną użytkowności kształtuje się na poziomie 3,06 - 3,24 %.

Badania prowadzone przez SHiUZ w Bydgoszczy na krowach pierwiastkach w gospodarstwach w woj. warmińsko - mazurskim wykazały, że zawartość białka jest zmienna w okresie żywienia letniego i zimowego. Okazało się, że najwyższą zawartość białka miało mleko udojone w kwietniu. Dotyczy to zarówno rasy czarno - białej jak i krów - mieszańców: c.b. i hf. Ten wynik potwierdzają również badania innych ośrodków, m.in. Instytutu Zootechniki w Krakowie. W pierwszym miesiącu żywienia zimowego - w grudniu, najwyższą zawartość białka miało mleko uzyskane od krów rasy c.b, niższą mleko krów pierwiastek hf.

W okresie żywienia letniego najwięcej białka zawierało mleko krów rasy hf  uzyskane w udojach wrześniowych, a w lipcu - mleko krów rasy czarno - białej. W grupie mieszkańców rasy c.b. i hf średnia zawartość białka w mleku w okresie od maja do września wzrosła o 0,29 %, a grupie krów c.b. - o 0,08 % niższa niż u krów rasy c.b. Więcej białka zawiera mleko krów żywionych paszą treściwą, normowaną wg systemu INRA.

Na ilość białka w mleku ma wpływ wiek krów - jego zawartość zmniejsza się po 3. latach laktacji, niższa jest też u krów pierwiastek. Znaczenie ma również wiek pierwszego ocielenia - starsze pierwiastki dają mleko w wyższym procencie białka.

Ograniczony w pływ czynników środowiskowych, w tym żywienia nie oznacza, że należy je zbagatelizować. Zmiana rodzaju skarmianych pasz powoduje niewielkie wahania w zawartości białka w mleku, ale dość duże znaczenie mają proporcje skarmianych pasz treściwych i objętościowych. Zawartość białka w zadawanej krowom paszy wpływa na wydajność mleka i białka, a znacznie mniej - na procentową zawartość białka.

Aby doprowadzić do zwiększenia ilości białka, należy zmniejszyć stosunek pasz objętościowych do treściwych w dawce pokarmowej, stosować w żywieniu pasze wysokobiałkowe oraz chronione przed rozkładem w żwaczu aminokwasy syntetyczne, które będą dostępne dopiero w jelicie cienkim krowy i będą lepiej wykorzystane do syntezy białka mleka.

Prof. Franciszek Brzózka z Instytutu Zootechniki podaje, że stosowanie aminokwasów chronionych - 15 g metioniny i 40 g lizyny, przy żywieniu krów kiszonką z kukurydzy i paszą treściwą w proporcji 50:50, przyczyniło się do zwiększenia wydajności mlecznej o 7,5 %, a więc również ilości uzyskanego białka. Profesor Brzózka sugeruje, że lizyna i metionina są aminokwasami limitującymi syntezę białek kazeinowych. Inne z kolei badania pokazują, że podawanie chronionych białek roślinnych zawartych np. w śrucie sojowej i rzepakowej zwiększa wydajność mleka, ale nie procentową zawartość białka.

Zastosowanie aminokwasów chronionych wchłanianych w jelicie cienkim może doprowadzić do wzrostu procentowej zawartości białka w mleku.

O ilości białka decyduje również temperatura otoczenia. Jeżeli wynosi ona powyżej 30 stopni C, wzrasta zawartość tłuszczu w mleku, a spada procent białka. Zależność tę potwierdzają tegoroczne doświadczenia wielu producentów mleka, skarżących się na niską zawartość białka w czasie upałów. Główną przyczyną niskiej zawartości białka w okresie lata jest zachwianie proporcji między paszami objętościowymi i treściwymi na niekorzyść tych ostatnich, co prowadzi do wystąpienia niedoboru energii w dawce pokarmowej.