Wiadomość

 Zioła w paszy loch ciężarnych i karmiących
Rola ziół, zarówno w medycynie ludzkiej, jak i weterynaryjnej, jest powszechnie znana. Obserwowany w ostatniej dekadzie wzrost zainteresowania konsumentów żywnością o wysokich walorach dietetycznych oraz wytyczne Unii Europejskiej ograniczające stosowanie w żywieniu zwierząt antybiotyków i innych stymulatorów wzrostu, zintensyfikowały badania z zakresu fitoterapii (Varley, 2004; Stahl, 2005). Uważa się, że zioła są bezpieczne dla zwierząt, a pozyskany produkt o wysokich walorach dietetycznych i kulinarnych przemawia za wykorzystaniem ich w  formie dodatków paszowych dla świń.
    Pozytywny efekt stosowania dodatków ziołowych zależny jest od składu botanicznego oraz ilości wprowadzonej do paszy mieszanki ziół. Trafnie dobrany skład mieszaniny ziół, uwzględniający zawartość substancji biologicznie czynnych, może mieć wpływ na wyniki produkcyjne zwierząt gospodarskich. Znajdujące zastosowanie w żywieniu zwierząt zioła mogą w około 20% pochodzić ze stanowisk naturalnych oraz ze specjalistycznych upraw polowych, stanowiących blisko 80% ogółu skupowanych ziół. W związku z występującym skażeniem środowiska naturalnego obserwowane jest zmniejszenie skupu ziół roślin dziko rosnących, natomiast wzrost upraw polowych. Zgodnie z danymi podanymi przez Fritz i Grelę (1995) w Polsce około 230 gatunków roślin uznawanych jest za posiadające właściwości lecznicze, w tym około 60 gatunków pozostaje w uprawach zielarskich.
    Do sporządzania mieszanek ziołowych wykorzystywane są różne części roślin: podziemne – kłącza i korzenie oraz naziemne – kora, łodygi, liście, kwiaty, owoce i nasiona. Rośliny te zbierane są w fazie, gdy zawierają odpowiednią ilość substancji czynnych. Po zbiorze powinny być dobrze wysuszone oraz przechowywane w odpowiednich warunkach temperatury, wilgotności i oświetlenia.
    Spośród substancji biologicznie czynnych występujących w ziołach wymienia się: garbniki, saponiny, terpeny, flawonoidy, alkaloidy, olejki eteryczne, śluzy roślinne i pektyny. Garbniki działają antybakteryjnie i zapobiegają biegunkom. Występują między innymi w korze dębowej, pięciorniku gęsim, owocach i liściach borówki czernicy. Saponiny działają wykrztuśnie oraz poprawiają trawienie i ułatwiają wchłanianie różnych związków przez błony komórkowe. Można je spotkać w kwiatostanie nagietka i zielu tymianku. Terpeny cechuje wielorakie działanie; są moczopędne, dezynfekujące, żółciopędne i bakteriostatyczne. Znajdują się między innymi w korzeniu mniszka i lubczyka ogrodowego oraz w liściach szałwii. Flawonoidy działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych oraz posiadają właściwości przeciwzapalne. Występują między innymi w dziurawcu, rumianku, czosnku, szałwii i lubczyku ogrodowym. Glikozydy (antycjanowe), występujące np. w owocach czarnej porzeczki i wiśni, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych. Spotykane są również w babce lancetowatej, krwawniku, nasionach lnu. Alkaloidy działają zarówno jako trucizny, jak i leki (kozieradka pospolita, wilcza jagoda, bieluń dziędzierzawy). Olejki eteryczne znajdują się w różnych ziołach i posiadają działanie rozkurczowe, moczopędne, żółciopędne, mlekopędne, przeciwzapalne oraz uspokajające. Oprócz opisanych właściwości zioła mogą też łagodzić stres, a także łagodzić działanie substancji antyżywieniowych występujących w nasionach roślin strączkowych i zbóż. Stąd też mieszankom ziołowym przypisuje się wysokie walory dietetyczne oraz smakowe.
    Oprócz walorów smakowych zioła odgrywają ważną rolę w regulacji przemiany materii, szczególnie u świń rosnących. Świadczą o tym wyniki licznych eksperymentów prowadzonych w ośrodkach naukowych w kraju i za granicą. Wyniki badań własnych (Paschma i Wawrzyński, 2003) wykazały, że zastosowany w dawce pokarmowej dla tuczników dodatek mieszaniny ziół miał dodatni wpływ na takie cechy produkcyjne, jak tempo wzrostu oraz umięśnienie tusz. Ponadto zaobserwowano korzystne działanie dodatku ziół na ważną z punktu widzenia konsumenta wartość kulinarną i dietetyczną mięsa. Tusze tych tuczników były lepiej umięśnione, a próbki mięsa polędwicy zawierały mniej cholesterolu całkowitego i cechował je nieco wyższy poziom nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy PUFA-6 i PUFA-3.
    Panuje pogląd, że poprzez działanie na system odpornościowy niektóre zioła mogą hamować infekcje bakteryjne i wirusowe. Ponadto, zawarte w ziołach substancje biologicznie czynne, tzw. metabolity wtórne, cechuje podobne jak ergotropików sterydowych działanie, przy czym nie posiadają one ich niekorzystnych właściwości. Niektóre zestawy ziół, jak się uważa, mogą wpływać na cechy produkcyjne zwierząt, w tym na wyniki cech reprodukcyjnych. Badania nad wpływem różnych surowców zielarskich w paszy na użytkowość rozpłodową macior podejmowało wielu autorów, jednak w dosyć wąskim zakresie. Uzyskane wyniki tych badań świadczą o korzystnym działaniu niektórych zestawów ziół na efekty reprodukcyjne świń. Autorzy tych obserwacji podkreślają przy tym istotną rolę, jaką może odegrać w zakresie efektywności stosowania dodatków ziołowych w dawkach dla loch znajomość właściwości poszczególnych ziół i ich proporcji w dawce oraz okres stosowania dodatku.
 Stosunkowo niewiele prowadzono obserwacji nad działaniem mieszanek ziołowych u loch ciężarnych i karmiących. Uzyskane dotąd wyniki badań świadczą o korzystnym działaniu niektórych ziół i ich zestawów na efekty reprodukcji świń (Gajęcki i in., 1993; Rekiel i in., 1998; Paschma, 2004). Stosowanie mieszanek ziołowych z udziałem ziela pokrzywy oraz kopru włoskiego wpłynęło na skrócenie czasu trwania porodu i przyśpieszenie odejścia łożyska. Istnieje również opinia, że podawana lochom wysokoprośnym profilaktycznie mieszanka ziół z udziałem kminku ogrodowego i kopru włoskiego może skutecznie przeciwdziałać bezmleczności poporodowej (Fritz i Grela, 1995; Maciołek, 1993). Duży udział rumianku w mieszance ziołowej dla macior, z uwagi na zawartość flawonoidów, powszechnie znanych z właściwości przeciwzapalnych (Strzelecka i Kowalski, 2000), pozytywnie wpływa na przebieg porodu oraz zdrowotność miotu. W badaniach prowadzonych przez Maciołka (1993), podczas których podawano lochom w okresie okołoporodowym zestaw ziół złożony z kopru włoskiego, pokrzywy i przewrotnika, stwierdzono korzystny wpływ tej mieszaniny ziół na przemianę materii loch oraz skrócenie czasu trwania akcji porodowej i poprawę zdrowotności u prosiąt.
    Wyniki badań wskazują, że na żywotność prosiąt można wpływać, stosując w okresie okołoporodowym dodatek do paszy macior prośnych różnych preparatów ziołowych. Kołacz i  in. (1997), po wprowadzeniu mieszanki z udziałem kopru, rumianku, nagietka, bazylii i kozieradki, uzyskali poprawę przyrostów masy ciała prosiąt po odsadzeniu. W innych badaniach (Kuhn i in., 2005) podawanie ekstraktu z jeżówki lochom ciężarnym i karmiącym spowodowało wzrost stężenia immunoglobulin IgG i IgA u jednodniowych prosiąt. Również antybakteryjne działanie ziół i poprawę parametrów produkcyjnych wykazano w doświadczeniach na prosiętach prowadzonych przez Perisa i Asensio (2002) oraz Oettinga i in. (2004).