Pieniądze na studia

"Edukacyjne eldorado" - tak można nazwać wydarzenia na rynku szkolnictwa wyższego, jakie przez ostatnią dekadę mogliśmy obserwować. Dowodem potwierdzającym te opinię jest nie tylko ogromna liczba nowych uczelni, lecz najbardziej obiektywny wynik - blisko czterokrotny wzrost liczby studentów. Studiowanie - niegdyś elitarne - stało się powszechne. Czy jednak możemy mówić o powszechności, jeśli wciąż słychać głosy o rezygnacji ze studiów z powodu braku środków finansowych?

Pieniądze stają się w ostatnim czasie coraz większą barierą edukacyjną. O ile iluzoryczna nieodpłatność za studia dzienne jest wpisana w przepisy ustawy zasadniczej, o tyle w procesie kształcenia na studiach wieczorowych i zaocznych polska Konstytucja pozwala na pobieranie opłat. Nie są to jednak bynajmniej czesne za studia. Otóż studenci zaoczni korzystają jedynie z usług edukacyjnych. Cóż jednak mają zrobić i jedni, i drudzy, kiedy środków na studia bądź usługi edukacyjne brakuje?

Możliwości jest kilka.

Pomoc bezzwrotna

Studenci wyższych uczelni (zarówno państwowych, jak i niepaństwowych), którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, mogą ubiegać się o stypendia socjalne. Należy podkreślić, iż studenci studiów dziennych uczelni niepaństwowych mogą (od 2001 r.) ubiegać się o stypendia socjalne finansowane z budżetu państwa. O stypendia socjalne mogą więc ubiegać się studenci:

* niepaństwowych uczelni działających na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym,
* niepaństwowych szkół zawodowych działających na podstawie ustawy o wyższych szkołach zawodowych,
* szkół wyższych zakładanych przez Kościół Katolicki.

O zasadach przyznawania, liczbie i wysokości stypendiów socjalnych szkoły wyższe decydują samodzielnie. Informacji na temat wysokości świadczenia, szczegółowych kryteriów dochodowych, procedury składania wniosków o stypendia socjalne i dokumentów koniecznych do określenia dochodu na osobę w rodzinie lub własnych (jak np. zaświadczenie o zarobkach brutto wystawiane przez zakład pracy czy właściwy urząd skarbowy, zaświadczenie z ZUS z tytułu pobieranej renty, emerytury lub zasiłku chorobowego, zaświadczenie o pobieranych alimentach) - będziesz więc musiał poszukać na wybranej przez siebie uczelni.

Decyzje w tych sprawach leżą w gestii rektora i uczelnianego organu samorządu studenckiego. Pomoc materialna jest przyznawana przez dziekana wydziału i komisję stypendialną. Stypendia socjalne mogą być przekazane w formie gotówkowej lub stanowić dopłatę do zakwaterowania czy stołówki. Stypendia socjalne w formie gotówkowej wypłacane są co miesiąc. Mogą one być pobierane nie dłużej niż przez sześć semestrów.

Jeżeli zostanie Ci przyznane takie stypendium, musisz pamiętać, że przysługuje ono tylko na jeden semestr akademicki. Istnieje jednak możliwość jego przedłużenia po ponownym złożeniu wymaganej dokumentacji. Powinieneś wiedzieć, że w czasie przerwy międzysemestralnej może ulec zmianie wysokość stypendium socjalnego.

Inną formą wsparcia materialnego są stypendia specjalne dla niepełnosprawnych oraz rozszerzona forma dopłat do zakwaterowania, również w kwaterach prywatnych, a także dopłat do posiłków w innych obiektach żywieniowych poza stołówkami studenckimi. Stypendia specjalne dla niepełnosprawnych przyznaje się w oparciu o dokumenty potwierdzające stopień niepełnosprawności.

Na zapomogi losowe natomiast mogą liczyć studenci, którzy chwilowo znaleźli się w trudnej sytuacji materialnej czy życiowej. Wymieńmy tutaj np. urodzenie dziecka, nieszczęśliwy wypadek, długotrwałą chorobę, śmierć członka rodziny, stratę materialną wynikłą z kradzieży lub pożaru. Pomoc ta ma najczęściej charakter jednorazowy. Wniosek o taką zapomogę można składać tylko dwa razy w semestrze. Wniosek o jej przyznanie powinien być dokładnie udokumentowany (np. zaświadczenie z policji o włamaniu, odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, właściwe zaświadczenie od lekarza, kopia aktu zgonu członka rodziny). Decyzje w sprawie przyznania zapomogi losowej podejmuje komisja stypendialna. Może być ona pieniężna (w tym wypadku o jej wysokości również decyduje komisja stypendialna) lub rzeczowa.

Po pierwszym roku studiów możesz otrzymać stypendium za wyniki w nauce. W zależności od uczelni, bierze się tutaj pod uwagę wyniki osiągnięte przez studenta w poprzednim roku akademickim lub semestrze. Kryterium do przyznania takiego stypendium jest wysoka średnia ocen (nie niższa niż 4,00), którą ustala rada wydziału. Ustala ona również kwotę miesięcznie wypłacanego stypendium naukowego. Kwota ta wynosi zazwyczaj kilkaset złotych miesięcznie (w zależności od uzyskanej średniej ocen oraz tego, gdzie i co się studiuje). Tak więc wysokości wypłacanych studentom stypendiów za wyniki w nauce są bardzo zróżnicowane.

Nie ma tu potrzeby składania wniosku przez studenta. Ocenami, które liczą się do średniej, są oceny z egzaminów oraz przedmiotów nie objętych egzaminami, a kończących się zaliczeniem z oceną. O takie stypendium nie może jednak starać się osoba, która nie zdała egzaminu w wyznaczonym terminie bądź nie złożyła indeksu w określonym czasie. Warto wspomnieć, że stypendium naukowe można otrzymywać równocześnie ze stypendium socjalnym.

Na stypendium ministra edukacji narodowej i sportu mogą liczyć wybitni studenci, którzy zaliczyli w terminie, określonym w regulaminie studiów uczelni, co najmniej II rok studiów (w wyjątkowych przypadkach - po zaliczeniu I roku studiów) i wzorowo wypełniają obowiązki studenta określone w regulaminie studiów. Istotna jest tutaj działalność w kołach naukowych uczelni, aktywny udział w pracach badawczych, publikacje. Wymóg konieczny stanowi również średnia ocen wynosząca: nie mniej niż 4,5 przy 5-stopniowej skali ocen, 4,7 przy 5,5-stopniowej skali ocen, 5 przy 6-stopniowej skali ocen.

Stypendium przyznaje minister edukacji narodowej i sportu na wniosek rady wydziału, przedstawiony przez rektora uczelni. Stypendium przyznawane jest corocznie, na okres do dziesięciu miesięcy w roku akademickim (poczynając od 1 października). W sytuacji, gdy ostatni rok studiów trwa zgodnie z planem studiów w danej szkole wyższej tylko jeden semestr, stypendia wypłacane są przez pięć miesięcy. Stypendium ministra edukacji narodowej i sportu ma formę gotówkową i jest najczęściej wyższe od omówionego wcześniej stypendium naukowego. W roku akademickim 2002/2003, spośród 1438 ubiegających się osób, stypendia w wysokości 850 zł miesięcznie otrzymało 775 najwybitniejszych studentów.

Istnieje możliwość otrzymania stypendium również spoza uczelni. Najbardziej znanymi organizacjami pozauczelnianymi pomagającymi studentom są m.in. Fundusz Pomocy Młodym Talentom Jolanty i Aleksandra Kwaśniewskich przy fundacji "Porozumienie bez barier", Fundacja Wspierania Edukacji Młodzieży Wiejskiej im. Zofii i Władysława Pokusów, czy też Fundusz Stypendialny im. Władysława Reymonta.

Kredyty studenckie

Kredyty studenckie nie zastępują istniejącego systemu pomocy materialnej dla studentów. Są dodatkową formą pomocy państwa dla studentów. Ich głównym celem jest upowszechnienie dostępności do studiów wyższych.

Na podstawie obowiązujących przepisów, od początku roku akademickiego 1998/99 o kredyt studencki mogą ubiegać się studenci bez względu na uczelnie (akademickie, zawodowe, państwowe i niepaństwowe) i system studiów (studia dzienne, zaoczne, wieczorowe). Kredyty studenckie udzielane są przez banki komercyjne z dopłatą do oprocentowania z budżetu państwa.

Kto może ubiegać się o kredyt?

Kredyt mogą otrzymać studenci uczelni, o których mowa w ustawie o szkolnictwie wyższym i wyższych szkołach zawodowych, pod warunkiem, że są obywatelami polskimi (warunku tego nie uwzględnia się, jeżeli odrębne przepisy lub umowy międzynarodowe stanowią inaczej) oraz rozpoczęli studia przed ukończeniem 25 roku życia. Gdy popyt na kredyty przewyższa możliwości ich udzielenia, pierwszeństwo w uzyskaniu kredytów mają studenci o najniższym dochodzie na osobę w rodzinie. Kredyt może być udzielony na okres studiów, który łącznie nie może przekroczyć sześciu lat.

* Przepisy przewidują, iż odsetki od kredytu studenckiego w okresie studiów i rok od ukończenia studiów pokrywa Fundusz Pożyczek i Kredytów w całości, a od momentu rozpoczęcia przez studenta spłaty kredytu część oprocentowania, która jest różnicą między wysokością oprocentowania kredytu a odsetkami równymi połowie stopy redyskontowej, spłacanymi przez studenta.

* Długość preferencyjnego okresu spłaty jest równa dwukrotności okresu pobierania rat kredytu. Jednocześnie wysokość miesięcznej raty spłat kredytu nie może przekroczyć 20% miesięcznego dochodu kredytobiorcy.

* Kredytobiorcy mogą korzystać z pełnego lub częściowego umorzenia kredytu. Podstawą umorzenia jest przede wszystkim ukończenie studiów z dobrym wynikiem, a także trwała utrata zdolności do pracy i trudna sytuacja losowa absolwenta.

Dochód na osobę w rodzinie studenta ubiegającego się o kredyt studencki w bieżącym roku akademickim (2003/2004) będzie podany w listopadzie 2003 roku, po złożeniu wszystkich wniosków przez zainteresowanych studentów.

Próg dochodu będzie kalkulowany na podstawie:

* przekazanych przez banki danych na temat liczby złożonych wniosków kredytowych i wysokości dochodu studentów ubiegających się o kredyt,
* liczby kredytów kontynuowanych i nowych, możliwych do udzielenia przy określonej wysokości środków Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich i aktualnych w końcu roku wysokości bankowych stóp procentowych.