Wieś nadal mniej atrakcyjna dla kobiet niż miasto

Jak wynika z III etapu Monitoringu rozwoju obszarów wiejskich (MROW), opublikowanego jesienią 2018 roku, na 100 mężczyzn zamieszkujących obszary wiejskie przypada średnio tylko 91 kobiet. Sytuacja ta nie zmienia się od wyników I etapu badania z 2014 roku i jest efektem m.in. migracji wewnętrznych, które, jak podkreślają autorzy badania MROW, są cichym moderatorem zmian na polskiej wsi.

Jak podkreśla dr hab. Monika Stanny, Dyrektor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN i jednocześnie kierownik projektu, to właśnie migracje wewnętrzne, w których uczestniczą głównie ludzie młodzi, dobrze wykształceni, zaradni i przedsiębiorczy, mają największy wpływ na to, jak zmieniła się polska wieś w ostatnich latach. Migracje wpływają nie tylko na zmiany zaludnienia, ale również na struktury demograficzne. Te z kolei kształtują podażową stronę rynku pracy oraz potrzeby w zakresie usług publicznych. Gdy na wsi pozostają osoby starsze, popyt na pracę poza rolnictwem jest niski. Dotyczy to przede wszystkim obszarów położonych z dala od większych miast, gdzie regionalnie występują trudności w rozwoju funkcji pozarolniczych.

Wyniki III etapu MROW potwierdzają także, że tradycyjna, rolnicza wieś nie jest atrakcyjnym miejscem życia i pracy, szczególnie dla młodych kobiet. Tylko w 12 proc. polskich gmin młode kobiety (w wieku 25-34 lat) przeważają liczebnie nad mężczyznami. Są to w większości gminy podmiejskie, głównie w sąsiedztwie Warszawy, Poznania czy Trójmiasta oraz takie, z których młodzi mężczyźni emigrowali za pracą za granicę (np. wschodnia Opolszczyzna). Natomiast najmniej młodych kobiet zamieszkuje na terenach Polski wschodniej i centralnej oraz tzw. obszarach popegeerowskich.

– Wśród osób migrujących, kobiety z reguły przeważały i przeważają nad mężczyznami. Zjawisko to często określane jako „brak potencjalnych żon dla rolników” i dotyczy grup mieszkańców w wieku od 25 do 34 lat. Jest ono powodowane nie tylko poszukiwaniem pracy, ale także tym, że lokalne społeczności, szczególnie te składające się z osób starszych i słabo wykształconych, często mniej chętnych wobec wprowadzanych innowacji, przestają być dla młodych osób atrakcyjnym miejscem do realizacji aspiracji życiowych – dodaje dr hab. Monika Stanny.

Zmiany demograficzne na polskiej wsi – czy niektóre obszary Polski się wyludnią?

Jedną z konsekwencji migracji, którą wskazują autorzy badania MROW, jest zauważalne zmniejszanie się liczby ludności na niektórych obszarach kraju. Przed największym zagrożeniem stoją obecnie województwa wschodnie i centralne, gdzie już teraz zamieszkuje największa liczba ludności najstarszej demograficznie, ale także województwa opolskie i śląskie, w których znaczna liczba mieszkańców z podwójnym obywatelstwem decyduje się na stałą emigrację poza granice Polski. Lokalnie problem ten dotyka głównie te samorządy gminne, które położone są wzdłuż granic wojewódzkich, często peryferyjnie wobec głównych ośrodków regionalnych. Bariera odległości jest zatem tym czynnikiem, który sprzyja wyludnianiu się wsi.

Małopolska i Kaszuby „najmłodsze demograficznie”

Według MROW 2018 tylko w okresie ostatnich 5 lat odsetek osób w wieku poprodukcyjnym na polskiej wsi zwiększył się o 1 punkt procentowy (z 16 do 17 proc.). Najbardziej niekorzystna sytuacja panuje w gminach położonych na styku granic województw wschodniej i centralnej Polski, gdzie liczba osób w wieku poprodukcyjnym stanowi aż 1/3 całej populacji, a w niektórych gminach na Podlasiu odsetek ten przekroczył już 40 proc. (m.in. w powiatach hajnowskim i bielskim). „Najmłodsze” wsie w Polsce są w Wielkopolsce i na Kaszubach (m.in. powiaty poznański i wejherowski); tu z kolei na jednego dziadka przypada nawet dwoje wnucząt. Mimo aktualnie korzystnej struktury wieku ludności, tempo starzenia się społeczeństwa w Polsce zachodniej jest nawet wyższe niż na wschodzie kraju, co może być problemem tych rejonów w perspektywie kilkunastu najbliższych lat.

Monitoring rozwoju obszarów wiejskich (MROW) to zainicjowany w 2012 roku projekt badawczy Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, realizowany wspólnie z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Jego celem jest cykliczna obserwacja przemian społeczno-gospodarczych na polskiej wsi. Badanie MROW obejmuje problematykę demograficzną, a także zagadnienia związane z dostępnością przestrzenną, sektorem rolniczym i pozarolniczym, stopniem dezagraryzacji gospodarki lokalnej, lokalnymi finansami publicznymi, rynkiem pracy, edukacją, zamożnością i warunkami bytowymi społeczeństwa oraz z aktywnością społeczną. Badaniem MROW są objęte wszystkie 2173 gminy wiejskie i miejsko-wiejskie w Polsce.

Monitoring rozwoju obszarów wiejskich jest dostępny na stronie Fundacji EFRWP oraz IRWiR PAN:
www.efrwp.pl/o-projekcie-mrow oraz www.irwirpan.waw.pl/538/badania/monitoring-rozwoju-obszarow-wiejskich

***

Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej jest organizacją pozarządową, działającą na rzecz rozwoju polskiej wsi. Od blisko 30 lat pomaga zmieniać jej wizerunek oraz aktywnie wspiera rozwój społeczno-gospodarczy lokalnych społeczności na terenach wiejskich. Działania EFRWP skupiają się przede wszystkim na wsparciu inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej, rozwoju lokalnych przedsiębiorstw oraz działaniach edukacyjnych i społecznych skierowanych do osób zamieszkujących obszary wiejskie. Więcej informacji: www.efrwp.pl

Forum Inicjatyw Rozwojowych (FIR) zostało utworzone w celu wypracowywania rozwiązań i stanowisk istotnych z punktu widzenia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, nie tylko w Polsce, ale także w Unii Europejskiej.

Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk (IRWiR PAN) to jednostka naukowa prowadząca interdyscyplinarne prace badawcze związane z rozwojem obszarów wiejskich. W działalności naukowej podejmuje aktualne problemy dotyczące rozwoju społeczno-gospodarczego, których waga jest niezmiernie istotna nie tylko dla mieszkańców wsi, ale również całego społeczeństwa. Realizuje badania podstawowe, jak również prace eksperckie i ewaluacyjne. Więcej na stronie: www.irwirpan.waw.pl

Biuro Prasowe Fundacji EFRWP