Nowe regulacje prawne w zakresie promowania energii ze źródeł odnawialnych

W dniu 23 kwietnia 2009 r. uchwalona została dyrektywa Parlamentu  Europejskiego i Rady 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania  energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca  dyrektywy 2001/77/WE (w sprawie wspierania produkcji na rynku  wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych) oraz 2003/30/WE (w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw  lub innych paliw odnawialnych).
Dyrektywa weszła w życie 25 czerwca, po 20 dniach od jej  opublikowania, natomiast prawodawstwo krajowe powinno zostać  
dostosowane do jej postanowień w terminie do 5 grudnia 2010 r.Dyrektywa wpisuje się w realizację Pakietu 3x20, który w horyzoncie  czasowym do 2020 roku zakłada trzy cele określone w wymiarze 20%,  mianowicie: redukcję emisji dwutlenku węgla, oszczędność energii oraz  udział energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Dyrektywa  2009/28/WE związana jest z trzecim spośród celów. Ustanawia ona  wspólne ramy dla promowania energii ze źródeł odnawialnych oraz  określa obowiązkowe krajowe cele ogólne w odniesieniu do całkowitego udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii  brutto i w odniesieniu do udziału energii ze źródeł odnawialnych w  transporcie. Ponadto dyrektywa ustanawia zasady dotyczące  statystycznych transferów energii między państwami członkowskimi,  wspólnych projektów między państwami członkowskimi i z państwami trzecimi, gwarancji pochodzenia, procedur administracyjnych,  informacji i szkoleń oraz dostępu energii ze źródeł odnawialnych do  sieci elektroenergetycznej. Dyrektywa określa również kryteria  zrównoważonego rozwoju dla biopaliw i biopłynów.

KRAJOWE CELE W ZAKRESIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH NA TRZECH RYNKACH
Celem działań przewidzianych w dyrektywie jest osiągnięcie 20% udziału  energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w Unii Europejskiej w 2020 r. (art. 3, ust. 1), przy czym cel ten został  przełożony na indywidualne cele dla poszczególnych państw  członkowskich i w przypadku Polski wynosi on 15% (a ścieżka do  
osiągnięcia tego celu jest określona w załączniku I dyrektywy). Udział  energii ze źródeł odnawialnych oblicza się jako wartość końcowego  zużycia energii brutto ze źródeł odnawialnych podzieloną przez wartość  końcowego zużycia energii brutto ze wszystkich źródeł i wyraża się w  procentach (art. 5, ust. 6), przy czym w zakresie energii ze źródeł  
odnawialnych uwzględnia się energię elektryczną, energię w  ciepłownictwie i chłodnictwie oraz energię zużywaną w transporcie  (dany nośnik energii ze źródeł odnawialnych klasyfikuje się wyłącznie  jeden raz w ramach wymienionych sektorów).
W zakresie energii elektrycznej (art. 5, ust. 3), końcowe zużycie  energii brutto z odnawialnych źródeł energii oblicza się jako ilość  energii elektrycznej wytworzonej w państwie członkowskim z  odnawialnych źródeł energii. W przypadku instalacji spalania  wielopaliwowego uwzględnia się tylko energię wytworzoną z odnawialnych  źródeł energii na podstawie zawartości energetycznej stosowanych  paliw. Energię elektryczną wytworzoną z energii wodnej i energii  
wiatru należy uwzględnić zgodnie z zasadami normalizacji (określonymi  w załączniku II), uwzględniającymi wieloletnie dane historyczne, co ma  na celu złagodzenie wpływu zmiennych warunków klimatycznych na  formalne wypełnienie celu stawianego przez dyrektywę.
W ciepłownictwie oraz chłodnictwie (art. 5, ust. 4), końcowe zużycie energii brutto ze źródeł odnawialnych oblicza się jako ilość energii  ze źródeł odnawialnych, wyprodukowanej na potrzeby systemów lokalnego ogrzewania lub chłodzenia (sieci ciepłowniczych) w danym państwie  członkowskim, powiększoną o zużycie energii z innych źródeł  odnawialnych przez sektor przemysłu, gospodarstwa domowe, sektory  usług, rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa w celu ogrzewania i  
chłodzenia i w procesach technologicznych. W przypadku instalacji  spalania wielopaliwowego obowiązuje zasada podobna jak przy  obliczeniach dla energii elektrycznej - uwzględnia się tylko energię  wytworzoną z odnawialnych źródeł energii na podstawie zawartości  energetycznej stosowanych paliw. W przypadku energii pochodzącej z  pomp ciepła, uwzględnia się jedynie pompy ciepła, których wydajność  znacząco przekracza pierwotną energię potrzebną do ich zasilania. W  obliczeniach od całkowitego użytecznego ciepła pochodzącego z pompy  ciepła odlicza się energię wykorzystywaną do zasilania pompy (formuły  uwzględniające te zasady zawiera załącznik VII).
W przypadku paliw transportowych w obliczeniach przyjmuje się wartość  energetyczną paliw zgodnie z załącznikiem III.
Należy podkreślić, iż w obliczeniach energii pochodzącej ze źródeł  odnawialnych brane są pod uwagę tylko biopaliwa (paliwa transportowe  produkowane z biomasy) i biopłyny (paliwa produkowane z biomasy dla  celów innych niż transport) spełniające kryteria zrównoważonego  rozwoju (określone w art. 17 ust. 2-6). Kryteria te uwzględniają:  
ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (z uwagi na proces  wytwarzania paliwa; metodyka według art. 19 i załącznika V) wynosi  przynajmniej 35% (od 2017 r. 50% i od 2018 r. o 60%), ochronę terenów  o wysokiej bioróżnorodności (lasy pierwotne, obszary trawiaste,  
obszary ochrony przyrody), wykluczenie terenów zasobnych w pierwiastek  węgla, ochronę torfowisk, dobrą kulturę rolną, przestrzeganie  obowiązujących przepisów w zakresie środowiska naturalnego. Kryteria zrównoważonego rozwoju mają także zastosowanie przy kwalifikowaniu  biopaliw i biopłynów w zakresie możliwości korzystania z systemów  wsparcia finansowego.

ENERGIA ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH W TRANSPORCIE
Niezależnie od celu 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w  końcowym zużyciu energii brutto w Unii Europejskiej oraz celów dla  poszczególnych krajów członkowskich w tym zakresie, wyznaczono cel  dotyczący udziału energii ze źródeł odnawialnych we wszystkich  rodzajach transportu w 2020 r. (art. 3, ust. 4). Cel ten jest  jednakowy dla wszystkich państw członkowskich i wynosi 10% końcowego  zużycia energii w transporcie w danym państwie członkowskim.
Zasady obliczania energii ze źródeł odnawialnych na potrzeby  weryfikacji wypełnienia tego celu są odmienne od zasad obowiązujących  dla dwudziestoprocentowego celu ogólnego. Do obliczenia mianownika,  czyli całkowitej ilości energii zużytej w transporcie, uwzględnia się  tylko benzynę, olej napędowy i biopaliwa, zużyte w transporcie  drogowym i kolejowym, oraz energię elektryczną, natomiast do  obliczenia licznika, czyli ilości energii ze źródeł odnawialnych  
zużytej w transporcie, uwzględnia się wszystkie rodzaje energii ze  źródeł odnawialnych, zużytej we wszystkich rodzajach transportu.
W przypadku pojazdów elektrycznych, do obliczenia udziału energii  elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł i zużywanej przez  wszystkie rodzaje pojazdów elektrycznych państwa członkowskie mogą  wybrać albo przeciętny udział energii elektrycznej z odnawialnych  źródeł energii w Unii, albo udział energii elektrycznej z odnawialnych  
źródeł energii w ich własnym kraju, odpowiadający udziałowi  zmierzonemu w ciągu dwóch lat poprzedzających dany rok. Komisja  przedstawi do 31 grudnia 2011 r. wniosek zezwalający pod pewnymi  warunkami na zaliczenie całkowitej ilości energii elektrycznej  pochodzącej ze źródeł odnawialnych zużytej do napędu wszystkich  rodzajów pojazdów elektrycznych. Ponadto do obliczenia ilości energii  elektrycznej z odnawialnych źródeł energii zużywanej przez elektryczne  
pojazdy drogowe przyjmuje się zużycie równe pomnożonej przez 2,5  wartości energetycznej przypadającej na pobraną energię elektryczną z  odnawialnych źródeł energii.

SYSTEMY WSPARCIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH
W preambule dyrektywy podkreśla się, iż pożądane jest, aby ceny  energii odzwierciedlały zewnętrzne koszty wytwarzania i zużycia  energii, w tym koszty środowiskowe i społeczne oraz koszty opieki  zdrowotnej. Tak długo jak ceny energii elektrycznej na rynku  wewnętrznym nie będą odzwierciedlały pełnych kosztów oraz korzyści  środowiskowych i społecznych wynikających z wykorzystanych źródeł  energii, konieczne jest wsparcie publiczne wykorzystania energii  elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii.
Dyrektywa 2009/28/WE nie wprowadza jednolitego systemu wsparcia dla  energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie Unii  Europejskiej. Wybór sposobu wspierania tego rodzaju energii (z  uwzględnieniem spełnienia wymagań art. 13 - 19) należy do państw  członkowskich, przy czym przewidziano możliwość wspierania energii ze  źródeł odnawialnych wytworzonej na terenie innego państwa  członkowskiego (art. 3, ust. 3 oraz art. 11). Do narzędzi współpracyw  
zakresie energii ze źródeł odnawialnych należy zaliczyć: transfery statystyczne energii ze źródeł odnawialnych pomiędzy krajami  członkowskimi (art. 6), wspólne projekty w zakresie budowy instalacji  wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych pomiędzy krajami  członkowskimi (art. 7, 8), wspólne projekty w zakresie budowy  instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych pomiędzy krajami  członkowskimi i państwami trzecimi (art. 9, 10), wspólne systemy  
wsparcia (powiązane z transferami statystycznymi; art. 11).
Państwa członkowskie zostały zobowiązane do opracowania i przyjęcia  krajowych planów działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych.  
Zakres tych planów obejmuje (art. 4, ust. 1 oraz załącznik VI):  krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w  sektorach transportowym, energii elektrycznej, ogrzewania i  chłodzenia, wpływ środków polityki efektywności energetycznej na  końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć  dla osiągnięcia krajowych celów ogólnych, w tym współpracę między  organami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej, zaplanowane  
transfery statystyczne lub wspólne projekty, krajowe strategie  ukierunkowane na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie  nowych zasobów biomasy do różnych zastosowań, a także środki, które  należy podjąć w celu wypełnienia zobowiązań dotyczących procedur  administracyjnych, regulacji prawnych, dostępu do sieci  elektroenergetycznej oraz zrównoważonego rozwoju w zakresie biopaliw i  biopłynów (art. 13-19). Termin powiadomienia Komisji o krajowych  
planach działania upływa 30 czerwca 2010 r.

NOWELIZACJA USTAWY PRAWO ENERGETYCZNE
Aktualnie obowiązujący system wsparcia dla energii ze źródeł  odnawialnych jest przedmiotem projektu nowelizacji ustawy Prawo  energetyczne (ustawę uchwalono 2 grudnia 2009 r. i przekazano do  Senatu). Projekt nowelizacji obejmuje między innymi nowe regulacje w  zakresie świadectw pochodzenia energii (zarówno dla świadectw  pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych, jak i wysokosprawnej  kogeneracji) oraz zmiany w zakresie sposobu przyłączania źródeł do sieci elektroenergetycznej (zaliczka na poczet opłaty przyłączeniowej  przy ubieganiu się o warunki przyłączenia do sieci). Nowelizacja ta  nie dotyczy uwzględnienia dyrektywy 2009/28/WE.
W przypadku energii pochodzącej z wysokosprawnej kogeneracji,  wprowadzono dodatkowe świadectwa pochodzenia (obok już funkcjonujących świadectw dla energii z kogeneracji gazowej oraz źródeł o mocy  elektrycznej do 1 MW i świadectw dla pozostałych źródeł wysokosprawnej  kogeneracji) dla energii wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji  opalanej metanem uwalnianym i ujmowanym przy dołowych robotach  górniczych w czynnych, likwidowanych lub zlikwidowanych kopalniach  
węgla kamiennego lub gazem uzyskiwanym z przetwarzania biomasy i  określono wysokość opłaty zastępczej dla tych świadectw na poziomie od  30% do 120% średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku  konkurencyjnym. Świadectwa te będą funkcjonować na zasadach podobnych  jak dotychczasowe świadectwa dla energii wytwarzanej w wysokosprawnej  
kogeneracji.
W ramach modyfikacji systemu świadectw pochodzenia energii wytwarzanej  w odnawialnych źródłach energii wprowadzono świadectwa dla biogazu  rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej gazowej. Świadectwa  te traktowane są równorzędnie z dotychczas obowiązującymi świadectwami  dla energii elektrycznej wytarzanej w odnawialnych źródłach energii.  
Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze  rozporządzenia, szczegóły w zakresie: parametrów jakościowych biogazu  rolniczego, wymagań dotyczących pomiarów, rejestracji i sposobu  obliczania
ilości wytwarzanego biogazu rolniczego, sposobu przeliczania ilości  wytworzonego biogazu rolniczego na ekwiwalentną ilość energii  elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii na potrzeby  wypełnienia obowiązku, warunków przyłączenia do sieci dystrybucyjnej  gazowejn instalacji wytwarzania biogazu rolniczego.
W zakresie dalszych działań, należy zwrócić uwagę na fakt, iż w  drugiej połowie 2009 r. Ministerstwo Gospodarki ogłosiło przetarg na  wykonanie opracowania analitycznego obejmującego przegląd i ocenę  możliwych do zastosowania systemów wspierania energii pochodzącej ze  źródeł odnawialnych, co może wiązać się z planem przebudowy systemu  
wspierania tego rodzaju energii.

LITERATURA
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23  kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł  odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy  2001/77/WE oraz 2003/30/WE
2. Ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo  energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Tekst ustawy  przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu Źródło:Paweł Kucharczyk Politechnika Śląska, Publikacja ukazała się na  łamach portalu klaster3x20.p, ChronmyKlimat.pl