Ptak_Waw_CTR_2024
Green Gas Poland

Rolnictwo unijne po reformie Wspólnej Polityki Rolnej

13 sierpnia 2003

Wspólna Polityka Rolna, jedna z najstarszych wspólnych polityk UE, była i jest nadal przedmiotem polemik i uwag krytycznych. Wydatki bowiem na rolnictwo i obszary wiejskie, realizowane za pośrednictwem Sekcji Gwarancji EAGGF, stanowią znaczącą część budżetu unijnego1 i od początku istnienia WPR systematycznie rosną.

W kolejnych dekadach średni roczny poziom wydatków na WPR osiągał w latach siedemdziesiątych 5 mld euro, w latach osiemdziesiątych – 18 mld euro, w latach dziewięćdziesiątych – 35 mld euro, a w obecnej Agendzie 2000–2006 – 45 mld euro2. Według dotychczasowych założeń, wydatki na WPR będą nadal systematycznie rosły i w 2007 roku przekroczą 45 mld euro. Stanowi to znaczące obciążenie budżetu unijnego. Wprawdzie budżet rolny zmniejsza swój udział w globalnych wydatkach UE i z poziomu 70–80% w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zmalał obecnie do około 45%, jednak w dalszym ciągu według wielu polityków i ekonomistów jest to poziom zbyt wysoki.

Z tego m.in. powodu Dyrekcja Generalna Rolnictwa Komisji Europejskiej w 2002 roku przygotowała propozycje reformy WPR. Były one modyfikowane i ostatecznie zostały przedstawione w dokumencie CAP Reform – Presidency Compromise (in agreement with the Commission)3. Został on przyjęty przez ministrów rolnictwa krajów unijnych na spotkaniu w Luksemburgu 25–26 czerwca 2003 roku.

GŁÓWNE KIERUNKI REFORMY WPR

Reforma WPR kładzie nacisk przede wszystkim na zwiększenie konkurencyjności rolnictwa i gospodarstw rolnych krajów członkowskich, większą ich orientację rynkową oraz uproszczenie systemu WPR, w tym rodzajów i form wsparcia gospodarstw rolnych. Rolnictwo – stwierdza się we wspomnianym dokumencie – jest i pozostanie najważniejszym wyznacznikiem unijnej tżsamości4. Jednak już w następnym fragmencie stwierdza się, że jeżeli europejski model rolnictwa ma przetrwać i pomyślnie rozwijać się, musi pozostawać w harmonii z rolnikami, konsumentami, podatnikami oraz zasadami międzynarodowymi. Temu celowi służy reforma WPR, która opiera się na sześciu głównych zasadach:

- likwidacja zależności (decoupling) między wielkością produkcji a poziomem dopłat bezpośrednich; tylko wybrane formy dopłat pozostaną związane z wielkością produkcji, zapobiegając jej spadkowi,

- wprowadzenie warunkowego charakteru dopłat bezpośrednich (cross-compliance),

- zmniejszenie dopłat bezpośrednich dla gospodarstw większych i przeznaczenie zaoszczędzonych w ten sposób środków na rozwój wsi (modulation),

- wprowadzenie mechanizmu dyscypliny finansowej, gwarantującego, że budżet rolny proponowany na lata 2007–2013 nie zostanie przekroczony; mechanizm ten zostanie wprowadzony w 2007 roku na podstawie propozycji KE; w danym roku budżetowym byłby uruchamiany w sytuacji zagrożenia przekroczenia planowanych wydatków na WPR (podrozdział 1a budżetu unijnego: Sekcja Gwarancji EAGGF), powiększonych o rezerwę bezpieczeństwa w wysokości 300 mln euro,

- wzmocnienie polityki rozwoju wsi poprzez wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia, ukierunkowanych na zwiększenie roli środowiska, jakości i bezpieczeństwa żywności oraz dobrostanu zwierząt, a także osiąganie produkcyjnych standardów unijnych,

- zmiana polityki rynkowej (sektorowej) WPR, w tym zwłaszcza dotyczącej produkcji roślinnej oraz rynku mleka i ryżu. Zasady te oznaczają istotne odejście od obowiązujących obecnie rozwiązań. Jest to tym bardziej ważne, że po akcesji będą dotyczyć także polskiego rolnictwa i wsi.

Likwidacja zależności: produkcja – dopłaty

Zasada ta oznacza, że poziom dopłat bezpośrednich nie będzie zależał od tego, co produkuje rolnik. Nastąpi tym samym uwolnienie poziomu wsparcia otrzymywanego przez pojedynczego farmera od liczby posiadanych zwierząt czy powierzchni konkretnej uprawy. Proponuje się wprowadzenie jednej płatności przypadającej na gospodarstwo. Oznacza to likwidację istniejących obecnie form dopłat bezpośrednich i zastąpienie ich jedną, pojedynczą płatnością (single farm payment), obliczoną na podstawie historycznego poziomu wsparcia każdego gospodarstwa unijnego. Ostateczne zmiany w tym względzie nie są tak radykalne, jak propozycje wcześniejsze. W celu uniknięcia ryzyka zaniechania przez rolników uprawy ziemi i spadku produkcji każdy kraj członkowski będzie mógł decydować o pozostawieniu części dopłat powiązanych w dalszym ciągu z wielkością produkcji.

Dopłaty do produkcji roślinnej będą wynosiły do 25% obecnego poziomu dopłat przypadających na grunty orne. Tym samym oddzielenie dopłat od wielkości produkcji obejmie do 75% całości płatności obszarowych. Jeszcze bardziej zredukowano pierwotne propozycje w zakresie dopłat do produkcji zwierzęcej. W ramach dotychczasowych tzw. premii zwierzęcych możliwe będzie pozostawienie dotychczasowych dopłat powiązanych z wielkością produkcji:

- sektor bydła – do 100% obecnej premii dla krów mamek i 40% premii ubojowej albo alternatywnie do 100% premii ubojowej lub do 75% specjalnej premii wołowej,

- sektor owiec i kóz – do 50% premii specjalnej, włączając premię dla obszarów o trudnych warunkach gospodarowania (Less Favoured Area – LFA).

Zlikwidowanie zależności między produkcją a dopłatami oznacza odejście od wsparcia produktu na rzecz wsparcia producenta (rolnika). Stanowi logiczną kontynuację polityki zapoczątkowanej reformą WPR w 1992 roku, zmierzającej do wspierania dochodów rolników, a nie cen lub wzrostu produkcji. Głównym celem tej zmiany jest stabilizacja dochodów rolników. W efekcie tych zmian rolnik przy wyborze struktury produkcji, zamiast kierować się wysokością stawek dopłat do poszczególnych upraw i gatunków zwierząt, uzyskuje swobodę w podejmowaniu decyzji produkcyjnych zgodnych z rynkowymi oczekiwaniami konsumentów.

Pojedyncza płatność będzie zawierać obowiązujące obecnie dopłaty z następujących tytułów: dopłaty bezpośrednie do zbóż, roślin oleistych, wysokobiałkowych, strączkowych, lnu i konopi na włókno, pszenicy twardej (premia dodatkowa, alternatywnie: cała lub tylko część), ziemniaków skrobiowych, ryżu, suszu paszowego (dopłaty dla rolników) oraz premie zwierzęce (alternatywnie: całość lub część) do produkcji wołowiny, owiec lub kóz i mleka.

Do płatności pojedynczej nie włączono płatności: dodatkowej dla producentów roślin wysokobiałkowych (55,57 euro/ha), płatności dla producentów skrobi, suszu paszowego oraz włókna lnianego i konopnego, tzw. płatności specyficznej dla ryżu (75 euro/t), oraz w zależności od decyzji danego kraju, części lub całości premii zwierzęcych. Dopłaty do mleka zostaną zaliczone do pojedynczej płatności od 2008 roku. Kraje członkowskie mogą przyznać dodatkowe dopłaty w wysokości 10% płatności pojedynczej wybranym typom gospodarstw, które realizują ważne zadania związane z ochroną środowiska, jakością żywności lub marketingiem. Nowy system dopłat zostanie wprowadzony w 2005 roku.

Jeżeli kraj członkowski uzna, że z uwagi na specyficzne cechy jego rolnictwa niezbędny jest okres przejściowy, może system pojedynczych płatności wprowadzić dopiero w 2007 roku. Reforma WPR proponuje uproszczenie systemu bezpośredniego wsparcia dochodów rolniczych poprzez wprowadzenie pojedynczej płatności dla gospodarstwa. Uproszczenie będzie istotne zarówno dla administracji, jak i rolników (jeden wniosek, bazujący na jasnych kryteriach, zamiast wielu).

Rolnik będzie mógł więc skoncentrować się na poprawie zarządzania gospodarstwem, a nie na wypełnianiu dokumentów. Dla administracji oznacza to natomiast uproszczenie całego systemu realizacji płatności, a przede wszystkim ich kontroli. Wszystko to nabiera szczególnego znaczenia w kontekście poszerzenia UE o nowych członków i konieczności włączenia ich do systemu wspierania rolnictwa w ramach WPR.

Warunkowy charakter dopłat (zasada cross-compliance)

Warunkowy charakter dopłat bezpośrednich oznacza, że będą one uzależnione od zachowania lub przestrzegania przez rolnika zasad dotyczących środowiska, standardów zdrowotności i bezpieczeństwa żywności, dobrostanu zwierząt, zdrowia i zawodowych standardów bezpieczeństwa rolników. Związanie prawa do dopłat z koniecznością przestrzegania powyższych zasad jest równoznaczne z ukierunkowywaniem rolnictwa na potrzebę wdrażania tzw. dobrych praktyk rolniczych (good farming practices). Dodatkowe kryteria uprawniające do dopłat to: utrzymanie ziemi w dobrych warunkach rolniczych (good agricultural conditions), unikanie zaniedbywania i marginalizacji gruntów rolniczych oraz udział w zachowaniu krajobrazu wiejskiego. W przypadku nierespektowania przez rolnika powyższych reguł dopłata będzie obniżana proporcjonalnie do zaniechania, ryzyka lub szkody.

Nowe instrumenty rozwoju wsi

Reforma WPR zakłada zwiększenie funduszy na rozwój wsi oraz wprowadzenie nowych schematów pomocowych. Nowe instrumenty są ukierunkowane na działania, które obecnie nie były dostatecznie wspierane. Dotyczy to przede wszystkim jakości i bezpieczeństwa żywności, osiągania przez gospodarstwa standardów przyjętych w dyrektywach unijnych oraz dobrostanu zwierząt. Działania te prowadzą do trwałego rozwoju rolnictwa, jeszcze bardziej prorynkowo zorientowanego na jakość. Zmiany zostaną wprowadzone w 2005 roku.

Reforma WPR wprowadza cztery nowe formy pomocy, mające na celu:

- poprawę jakości żywności – dodatkowe płatności dla rolników poprawiających jakość żywności oraz jakość procesów produkcyjnych; możliwe wsparcie przez okres do 5 lat w wysokości do 3 tys. euro na gospodarstwo,

- wprowadzenie nowych standardów produkcyjnych – wsparcie dla rolników podejmujących wysiłki na rzecz wdrożenia standardów UE w zakresie ochrony środowiska, stanu zwierząt i roślin oraz bezpieczeństwa żywności; wsparcie będzie wypłacane przez okres do 5 lat, w maksymalnej wysokości do 10 tys. euro rocznie na gospodarstwo, dodatkowo rolnicy mogą otrzymać do 80% kosztów doradztwa rolniczego, nie więcej jednak niż 1,5 tys. euro,

- poprawę dobrostanu zwierząt – pomoc ta przewidziana jest dla rolników, którzy zdecydują się przez okres minimum 5 lat prowadzić dodatkowe działania poprawiające warunki chowu oraz stan zdrowotny zwierząt ponad zwykłe zasady dobrej praktyki zwierzęcej (good animal husbandry practice); możliwy do uzyskania roczny poziom wsparcia będzie oparty na dodatkowych kosztach ponoszonych przez rolnika i nie może przekroczyć 500 euro na jednostkę zwierzęcia,

- wsparcie dla młodych rolników – reforma zakłada dodatkowe wsparcie finansowe dla inwestycji realizowanych przez młodych rolników. Wszystkie nowe instrumenty wskazują na wzmocnienie w zreformowanej WPR działań na rzecz poprawy warunków pracy w rolnictwie oraz jakości i bezpieczeństwa żywnościowego. Kierunek ten uzyskuje wyraźny priorytet w przedsięwzięciach unijnych oraz w dodatkowych funduszach kierowanych na te cele.

System Doradztwa Rolniczego

Dążąc do zapewnienia przejrzystości w wydatkach finansowych WPR oraz wspierając rolników w budowie nowoczesnego rolnictwa, Unia Europejska ustanowi i będzie dofinansowywać system doradztwa dla rolników. System Doradztwa Rolniczego (Farm Advisory System – FAS) będzie obejmował inwentaryzację i ewidencję wszystkich strumieni i procesów materiałowych na poziomie gospodarstwa, uznanych za związane (relewantne) z przyjętymi obecnie priorytetami WPR (środowisko, bezpieczeństwo żywności, dobrostan zwierząt). Wsparcie to przewidziane jest w ramach środków na rozwój wsi. Do 2006 roku wprowadzenie systemu będzie miało charakter fakultatywny. Od 2007 roku każdy kraj będzie zobowiązany system zorganizować i postawić do dyspozycji rolnika, natomiast udział rolnika będzie dobrowolny. W 2010 roku na podstawie doświadczeń i raportu KE podjęta zostanie decyzja co do obowiązkowego charakteru systemu FAS dla rolników.

DOPŁATY BEZPOŚREDNIE

Dopłaty bezpośrednie do rolnictwa unijnego zostały wprowadzone w roku 1992, a w obecnej postaci zostały rozwinięte w ramach dokumentu zwanego Agenda 20006. Były i są tą formą wsparcia, która z uwagi na swój udział budżecie UE zawsze wywoływała najwięcej kontrowersji i emocji. Podstawową jej funkcją jest wsparcie dochodów rolniczych farmerów w następstwie obniżenia się cen rolnych. Główne propozycje zmian systemu dopłat bezpośrednich są następujące:

- odejście od systemu dopłat do produkcji na rzecz systemu dopłat za jakość żywności, zgodność z normami środowiska, dobrostan zwierząt oraz bezpieczeństwo działalności rolniczej (w polu i zagrodzie),

- wprowadzenie dopłaty jednorazowej obliczonej na bazie dopłat z lat 2000–2002,

- stopniowa redukcja dopłat w latach 2005–2013,

- wprowadzenie dwóch przedziałów redukcji dopłat do roku 2013: do 5 tys. euro i powyżej 5 tys. euro rocznej pomocy na gospodarstwo,

- przeznaczenie zaoszczędzonych środków na rozwój wsi. W wyniku reformy WPR dopłaty bezpośrednie do gospodarstw większych, otrzymujących powyżej 5 tys. euro pomocy rocznie, będą zredukowane według następującego harmonogramu:

2005 r. – redukcja o 3%,
2006 r. – redukcja o 4%,
2007 r. – redukcja o 5%,
lata 2008-2013 – redukcja o 5%.

Redukcja dopłat o 5% pozwoli zaoszczędzić i przeznaczyć dodatkowo na rozwój wsi około 1,2 mld euro rocznie. Zakłada się, że kraj członkowski mógłby zatrzymać 1% zaoszczędzonych środków. Reszta będzie alokowana na szczeblu Wspólnoty pomiędzy kraje członkowskie w oparciu o trzy kryteria:

- powierzchnia użytków rolnych,

-zatrudnienie w rolnictwie,

- poziom PKB na 1 osobę (według siły nabycia).

Przewiduje się, że zgodnie z tymi kryteriami każdy kraj członkowski otrzyma ostatecznie przynajmniej 80% funduszów powstałych z oszczędności na dopłatach w tym kraju. Redukcja nie będzie dotyczyła krajów przystępujących do UE, do czasu, gdy dopłaty nie osiągną w nich poziomu unijnego. Z redukcji dopłat zostały wyłączone także unijne gospodarstwa otrzymujące do 5 tys. euro pomocy rocznie oraz wszystkie gospodarstwa położone w tzw. regionach peryferyjnych.

Należy podkreślić, że zakres proponowanej redukcji dopłat jest ostatecznie znacznie mniejszy niż przyjmowały propozycje wcześniejsze. Zakładały one bazową redukcję dopłat o 19% do roku 2012 w grupie gospodarstw otrzymujących powyżej 50 tys. euro dopłat rocznie i 12,5% w grupie otrzymującej od 5 tys. do 50 tys. euro.

W miejsce proponowanej wcześniej głębszej redukcji dopłat reforma wprowadza mechanizm dyscypliny finansowej (financial discipline mechanism), gwarantujący utrzymanie budżetu WPR na zakładanym poziomie. Przyjęty zgodnie z powyższymi zasadami maksymalny poziom dopłat dla rolnictwa 15 krajów unijnych wyniesie łącznie w 2005 roku 26,527 mln euro i począwszy od 2006 roku pozostanie na stałej wysokości 30,657 mln euro.

RYNKI ROLNE

Zboża

Rynek zbóż to jeden z najważniejszych rynków branżowych Unii. Kraje UE, będące ważnym eksporterem zbóż, przyjęły, że regulacje unijne powinny być zbliżone do zasad funkcjonowania rynku światowego. Reforma WPR dla tego rynku nie poszła jednak tak daleko, jak pierwotne propozycje. Zakłada się pozostawienie bieżącej ceny interwencyjnej zboża (pierwotna propozycja mówiła o obniżeniu jej o 5% od roku 2004/05, do 95,35 euro/t). Także zakładana likwidacja sezonowej korekty miesięcznych wzrostów tej ceny została jedynie ograniczona do mniejszej dynamiki wzrostu (50%). Nie wzrośnie natomiast, jak pierwotnie proponowano, dopłata kompensacyjna (bezpośrednia) dla zbóż i pokrewnych upraw roślinnych z 63 euro/t do 66 euro/ t (wliczona do dopłaty jednorazowej). Kwota ta pozostanie na poziomie bazowym – 63 euro/t. Przewiduje się – co będzie istotne dla polskiego rolnictwa – wyłączenie żyta z unijnego systemu interwencji rynkowej.

Prognozy zapowiadają dalszą strukturalną nierównowagę na rynku tego produktu i wyłączenie żyta z interwencji pozwoli uniknąć zwiększania jego zapasów. Jeżeli producenci przestawią się na inne gatunki zbóż, np. jęczmień, pozostaną beneficjentami systemu interwencji UE. Reforma wprowadza dodatkowy instrument dla krajów-producentów żyta. Jeżeli stanowi ono (średnio w latach 2000–2002) minimum 5% krajowej produkcji zbóż i 50% łącznej produkcji zbóż UE, wówczas środki pochodzące ze zmniejszenia dopłat bezpośrednich w 90% wracają do danego kraju (w pozostałych krajach w 80%). Oznacza to, że 10 punktów procentowych tych środków UE przeznacza na regiony produkujące żyto.

Pozostanie natomiast dopłata do produkcji pszenicy twardej. W regionach tradycyjnej jej uprawy będzie ona niezależna od wielkości produkcji9, czyli zostanie włączona do pojedynczej dopłaty i wyniesie w kolejnych latach: 2004 – 313 euro/ha, 2005 – 291 euro/ha i od 2006 – 285 euro/ha. W pozostałych regionach uprawy tej pszenicy obecna dopłata w wysokości 139,5 euro/ha będzie przez okres trzech lat począwszy od 2004 roku stopniowo eliminowana. Proponuje się także wprowadzenie dodatkowej premii za jakość ziarna dla producentów pszenicy twardej, wykorzystywanej w produkcji semoliny i makaronów, w regionach tradycyjnej jej uprawy, w wysokości 40 euro/ha.

Oleiste

Reforma nie przewiduje specyficznych instrumentów wsparcia producentów roślin oleistych. Otrzymają oni podstawową stawkę dopłaty bezpośredniej w wysokości 63 euro/t.

Rośliny wysokobiałkowe

Zakłada się utrzymanie bieżącego wsparcia na poziomie 9,5 euro/t oraz konwersję innych dopłat w postaci specyficznej płatności obszarowej w wysokości 55,57 euro/ha w relacji do nowej powierzchni gwarantowanej (Maximum Guaranteed Area – MGA) na poziomie 1,4 mln ha.

Uprawy energetyczne

Reforma WPR przewiduje wsparcie upraw roślin energetycznych w wysokości 45 euro/ha. Gwarantowana powierzchnia tych upraw objęta dofinansowaniem wynosi 1,5 mln ha. Pomoc będzie przysługiwać wyłącznie na powierzchnie objęte umowami kontraktacyjnymi z zakładami przetwórczymi. Po 5 latach obowiązywania tego mechanizmu KE przedstawi Radzie raport z propozycjami dalszych działań.

Ryż

Reforma zakłada zbliżenie regulacji unijnych w tym sektorze do rozwiązań rynku światowego, w tym poprawę jego konkurencyjności. Komisja proponuje w pierwszej kolejności obniżenie obecnej ceny interwencyjnej o 50%, z 298,35 do 150 euro/t w sezonie 2004/5. Poziom interwencji zostanie ograniczony do 75 tys. t rocznie. Inne zasadnicze zmiany to:

- wprowadzenie płatności kompensacyjnych dla producentów w wysokości 177 euro/t (w miejsce obowiązującej dopłaty bezpośredniej w wysokości 52,65 euro/t), w tym 75 euro/t jako tzw. płatność specyficzna (blue box) oraz 102 euro/t włączone do płatności pojedynczej,

- zmniejszenie maksymalnej gwarantowanej powierzchni (MGA) uprawy ryżu do średniej w latach 1999–2001 lub aktualnej, zależnie od tego, która jest niższa. Reforma upoważnia także KE do otwarcia negocjacji w ramach WTO w sprawie modyfikacji regulacji obowiązujących na tym rynku.

Skrobia ziemniaczana

Główna zmiana zgodnie z zasadą decoupling dotyczy podziału obowiązujących płatności bezpośrednich na uzależnione od wielkości produkcji (60% dopłaty) i nie mające z nią związku (40% dopłaty). Wcześniejsze propozycje zakładały podział płatności na dwie grupy w proporcji po 50%. Ponadto zakłada się utrzymanie ceny minimalnej ziemniaków skrobiowych i refundację dla produkcji skrobi.

Susz paszowy

Podobnie jak w wypadku skrobi ziemniaczanej, przyjęto tu podział obowiązujących płatności bezpośrednich na uzależnione od wielkości produkcji i nie mające związku z produkcją. Dopłata dla farmerów została zaliczona do płatności pojedynczej. Dopłatę dla producentów suszu paszowego w roku 2004/05 ustalono na 33 euro/t. Dodatkowo przewiduje się pomoc dla farmerów połączoną z gwarancją jakości dostarczanego produktu (National Guaranteed Quantities – NGQ). Przyjmuje się, że 2008 roku KE przedstawi raport z funkcjonowania rynku suszu paszowego z ewentualnymi propozycjami zmian.

Orzechy

W zakresie produkcji orzechów proponuje się następujące zmiany: producenci orzechów będą otrzymywać roczne dopłaty w wysokości 120,75 euro/ha, nowe formy wsparcia nie dotyczą powierzchni objętych planami operacyjnymi poprawy marketingu i jakości, realizowanymi przez grupy producentów orzechów, maksymalna gwarantowana powierzchnia uprawy orzechów wynosi 800 tys. ha. Kraje członkowskie zostały upoważnione do podziału krajowej powierzchni gwarantowanej pomiędzy różne rodzaje orzechów.

Mleko i przetwory

Głównym celem reformy mleczarstwa jest z jednej strony zapewnienie możliwości rozwoju sektora zgodnego z priorytetami i popytem rynkowym na wyroby mleczne, a z drugiej uniknięcie znacznych perturbacji i zmian strukturalnych tego rynku w krajach członkowskich. Pierwotne propozycje reformy WPR zmierzały w następujących kierunkach: ścisłego włączenia reformy mleczarstwa do reformy całej WPR oraz wdrożenia zasady dynamicznie rosnących kwot mlecznych w połączeniu z redukcją cen interwencyjnych i odpowiednimi płatnościami rekompensacyjnymi dla gospodarstw mlecznych. Na szczycie w Luksemburgu dokonano rewizji tych propozycji i w efekcie reforma zakłada następujące zmiany:

- przyśpieszenie o rok reformy rynku mleka i nabiału (od 2004 roku),

- kwoty mleczne będą obowiązywać do 2014/15 roku (zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami są one ważne do 2008 roku),

- zniesione zostaną ceny kierunkowe (docelowe) mleka,

- cena interwencyjnego skupu masła zostanie obniżona o 25% (o 7% rocznie w latach 2004–2006 i o 4% w 2007 roku),

- cena interwencyjnego skupu mleka odtłuszczonego (SMP) zostanie obniżona o 15% (5% rocznie w latach 2004–2006),

- interwencyjny skup masła zostanie ograniczony do 70 tys. t w 2004 roku i stopniowo zmniejszany do 30 tys. t w 2007 roku,

- poziom rekompensat mlecznych został ustalony na 11,81 euro/t w 2004 roku, 23,65 euro w 2005 roku i 35,5 euro w roku 2006 i następnych, Mleczarstwo zostanie objęte pojedynczymi płatnościami dopiero wówczas, gdy zakończy się reforma tego sektora, aczkolwiek kraje członkowskie mogą podjąć decyzję o wprowadzeniu nowego systemu wcześniej. Reforma nie zakłada natomiast proponowanego wcześniej stopniowego zwiększania kwot mlecznych. Zmiany te są istotne dla polskich gospodarstw z uwagi na znaczenie mleczarstwa w strukturze produkcji rolnej w naszym kraju.

Wołowina

Reforma rynku wołowiny dotyczy zwłaszcza zniesienia zależności poziomu wsparcia od wielkości produkcji. Zakres likwidacji tej zależności został pozostawiony do decyzji kraju członkowskiego. Wprowadza się także inne zmiany, które:

- wzmacniają zależność otrzymania płatności od jakości zagospodarowania powierzchni paszowej (zasada cross-compliance),

- wzmacniają wsparcie przez II filar WPR dla przyjaznych w stosunku do środowiska metod produkcji wołowiny,

- uzależniają subsydia eksportowe dla żywych zwierząt od spełnienia odpowiednich warunków związanych z dobrostanem transportowanych zwierząt. Wprowadzono również konieczność utrzymania terenów zaliczonych do końca 2002 roku do stałych pastwisk w zgodzie z zasadami dobrej praktyki rolniczej (Good Farming Practice – GFP).

Ugorowanie

Obecne regulacje nakładają na gospodarstwa produkujące powyżej 92 t zbóż rocznie obowiązek ugorowania 10% gruntów ornych. Reforma WPR upoważnia Radę Europy do wprowadzenia na wniosek Komisji obowiązku dalszego ugorowania, zgodnie z historycznymi zasadami, dla producentów zbóż i oleistych. W tej formie ugorowanie jest traktowane jako elastyczny instrument kontrolowania produkcji. Obowiązek ugorowania jest jednak niezależny od kwoty otrzymywanych dopłat. Może dotyczyć wyłącznie działek nie mniejszych niż 0,1 ha i o szerokości 10 m (w wybranych regionach zgodnie z decyzją kraju członkowskiego minimalna szerokość może wynosić 5 m).

SKUTKI REFORMY

Ostateczny kształt reformy WPR jest zgodny z głównymi elementami wcześniejszych propozycji KE. Należy jednak zauważyć dość znaczny zakres ich modyfikacji, obejmujący ograniczenie pierwotnych propozycji obniżenia poziomu dopłat bezpośrednich. Reforma realizuje podstawową zasadę oddzielenia wysokości dopłat od wielkości produkcji. Jej skutkiem powinno być lepsze dostosowanie produkcji do potrzeb rynkowych Wspólnoty i ograniczenie tym samym wydatków na interwencje i zagospodarowanie nadwyżek produkcyjnych. Pozytywnie należy także ocenić zwiększenie środków na rozwój wsi oraz poprawę warunków produkcyjnych i zdrowotnych w rolnictwie.

Do ważnych zmian należy również wprowadzenie mechanizmu dyscypliny finansowej do budżetu WPR. Ograniczy to krytykę samego systemu WPR oraz ułatwi rozmowy na temat liberalizacji światowego handlu rolno-żywnościowego na forum WTO. Reforma budzi także pewne wątpliwości. Dotyczą one m.in. sposobu dochodzenia nowych krajów UE do poziomu dopłat bezpośrednich obecnych krajów członkowskich, sposobów wdrażania standardów produkcyjnych (zasada cross-compliance) czy potrzeby ustanowienia okresów przejściowych w celu stworzenia warunków osiągnięcia tych standardów przez gospodarstwa nowych krajów Wspólnoty.

Dodatkowo dla polskiego rolnictwa istotne jest wyłączenie żyta z unijnego systemu interwencji ze względu na znaczenie tej uprawy w naszym kraju. Przewiduje się, że reforma WPR będzie miała stosunkowo umiarkowany wpływ na obecne rolnictwo unijne. Przy założeniu realizacji reformy w obecnym kształcie, dochody rolników w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną wzrosną w latach 2001–2009 o 8,5%, natomiast w wypadku kontynuowania dotychczasowej polityki rolnej wzrosłyby o 8,6%. Po krótkim okresowym spadku (lata 2004–2006) cen zbóż, mięsa i mleka, dochody rolnicze, głównie dzięki zwyżce cen zbóż i mięsa, w drugiej połowie obecnej dekady wzrosną.

Reforma będzie miała zróżnicowany wpływ na sytuację finansową poszczególnych gałęzi produkcji rolnej. W stosunku do prognoz zawartych w Agendzie 2000 wpływy pieniężne (dochody rynkowe i dopłaty bezpośrednie) zwiększą się w sektorze mięsnym, zmaleją natomiast w produkcji mleka i roślin oleistych. Bardziej pozytywny wpływ na dochody rolnicze będzie miała reforma WPR w nowych krajach członkowskich. W 2009 roku dochody rynkowe rolników w tych krajach, jak się przewiduje, wzrosną o 17% w stosunku do poziomu roku 2002. Jeżeli uwzględnimy dodatkowo wpływy z rosnących stopniowo dopłat bezpośrednich oraz z funduszy II filaru WPR, dochody te w analizowanych okresie zwiększą się o ponad 45%10.

Źródło: Biuletyn Informacyjny ARR nr 8 (146) Lipiec 2003


POWIĄZANE

Od 10 lutego Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie przyjmował...

Około 92,6 tys. ton żywności o wartości ponad 265 mln zł trafi w tym roku do org...

Sytuacja na unijnym rynku rolnym nadal jest krytyczna. Potrzeba środków łagodząc...


Komentarze

Bądź na bieżąco

Zapisz się do newslettera

Każdego dnia najnowsze artykuły, ostatnie ogłoszenia, najświeższe komentarze, ostatnie posty z forum

Najpopularniejsze tematy

gospodarkapracaprzetargi
Nowy PPR (stopka)
Jestesmy w spolecznosciach:
Zgłoś uwagę