CTR_2024
TSW_XV_2025

Skrobia ziemniaczana

31 marca 2004

Rynek ziemniaka jadalnego w Unii Europejskiej nie podlega żadnym regulacjom (poza sadzeniakami, które mają dopłaty w ramach ustaw nasiennych). Pomocą Wspólnoty objęto natomiast producentów i przetwórców skrobi ziemniaczanej. Tańsza i łatwiejsza w pozyskiwaniu jest na świecie skrobia otrzymywana z kukurydzy, dlatego istotnym stało się dla krajów Unii podtrzymanie rynku skrobi ziemniaczanej, której głównym konkurentem jest amerykańska skrobia kukurydziana. Mączka skrobiowa jest cennym surowcem przemysłowym. Ponad 60% jest zużywane w postaci przetworzonej, jako słodzące syropy (po scukrzeniu) Reszta znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym, lekkim, chemicznym. Zapotrzebowanie na skrobię stale rośnie, produkcja w ciągu ostatnich lat wzrosła z 16 do 36 milionów ton, z czego ponad 20 mln ton to skrobia kukurydziana.

Wspólnota zastosowała cały zestaw środków obrony i podtrzymania produkcji skrobi ziemniaczanej.

  1. Kwoty produkcyjne - są przydzielane krajom członkowskim na trzy lata. W latach 2000-2002 ósemka krajów produkujących skrobię (w kolejności od największego producenta – Niemcy, Holandia, Francja, Dania, Szwecja, Finlandia, Austria, Hiszpania) otrzymały zredukowane limity produkcji. Łączny limit produkcji wynosi w roku bieżącym 1 762 148 ton skrobi ziemniaczanej[ EC 1999R1252 ]. Kraje produkujące powyżej 100 tys. ton musiały bardziej zredukować produkcję. Przekroczenie kwoty produkcyjnej powoduje obniżenie stawek dotacji. Poszczególne zakłady przetwórcze otrzymują sub-kwoty , czyli limity produkcji.

  2. Dotacje dla producentów ziemniaków - dotacje otrzymują rolnicy lub grupy rolników powiązane z zakładami przetwórczymi umowami kontraktacyjnymi. Dotacja jest powiązana z ceną minimalną płaconą producentom. Od 1999 roku ustalono redukcję ceny minimalnej płaconej rolnikom z 209,78 euro do 178,31 euro za tonę skrobi (nie ziemniaków !), jednocześnie podwyższając rekompensatę dla rolników z 87 do 110, 54 euro/t. Zakład kontraktujący musi zapłacić cenę minimalną za wszystkie zakontraktowane ziemniaki skrobiowe – oczywiście łączna suma zakupionych ziemniaków w przeliczeniu na skrobie nie może przekraczać sub-kwoty.

  3. Dotacje do kolejnych szczebli przetwórstwa – zakład przerabiający ziemniaki na mączkę skrobiową otrzymuje dotację do przetwórstwa. Dotacja przysługuje do ilości skrobi jak jest zawarta we wszystkich zakupionych od rolników ziemniakach pod warunkiem, że zakład wypłacał za ziemniaki cenę minimalną. Podobnie dotację otrzymają zakłady przetwarzające mączkę skrobiową, zarówno na cele spożywcze, jak i niespożywcze.

  4. Dopłaty eksportowe i cła importowe – podmioty eksportujące skrobię ziemniaczana otrzymują refundację (dopłatę) eksportową. Wysokość refundacji jest kalkulowana w zależności od cła na kukurydzę i ceny docelowej ustalonej przez Unię. Po ustaleniu górnej granicy refundacji odbywają się przetargi na dopłaty do eksportu. Handlowcy składają oferty o wymaganej wysokości dopłaty. Wygrywa handlowiec, który potrzebuje najniższej dotacji .

W podobny sposób określa się wysokość cła na skrobię sprowadzaną do Unii. Ustalana jest cena progowa, minimalna cena importowa – cło jest różnicą między ceną skrobi na rynku światowym (która jest niższa) a ceną progową. Oczywiście w miarę obniżania ceny minimalnej skupu ziemniaków, zmniejsza się rynkowa cena skrobi na rynku europejskim – zbliżając się do cen światowych, przez co nie trzeba stosować tak dużych ceł i refundacji eksportowych. Ułatwia to rokowania w ramach WTO (Światowej Organizacja Handlu). Trzeba bowiem pamiętać, że Unia jest przymuszana do liberalizowania handlu – czyli obniżania ceł i zmniejszania dopłat – jeżeli nie chce wywoływać wojny celnej. Przy okazji warto zauważyć, że obecnie obowiązują umowy dwustronne między UE a Polską, zezwalające na eksport polskiej skrobi w ramach kontyngentu po obniżonej stawce celnej [EC 1996R00441].

Jeśli chodzi o wymagania jakościowe dla ziemniaka skrobiowego, to normy unijne nie różnią się od norm polskich. Za ziemniaki skrobiowe uznawane są ziemniaki o zawartości co najmniej 13% skrobi (warunkowo przyjmowane są ziemniaki o zawartości 12,8% skrobi). Dopuszczalne jest także przyjmowanie ziemniaków z wadami (zanieczyszczone, silnie uszkodzone, nadgniłe, nadmarznięte) w określonych granicach, np. do 50% ziemniaków o wielkości do 25 mm.

Regulacje rynku w Polsce

Rynek skrobi ziemniaczanej w Polsce reguluje obecnie ustawa z dnia 11 stycznia 2001 [ Dz.U. 2001.11.83] “ O regulacji rynku skrobi ziemniaczanej”. Regulacja ustawowa odnosi się do:

Ustalenia kontyngentów krajowych produkcji skrobi – ustalenia dotyczą lat gospodarczych (nie kalendarzowych), czyli od 1 lipca do 30 czerwca roku następnego. Obecnie ustalono kontyngenty na trzy lata:

  • 2002/3 – 200 tysięcy ton;
  • 2003/4 – 220 tysięcy ton;
  • 2004/5 – 242 tysiące ton.

Określenia ceny minimalnej – obecnie została ustalona na poziomie 800 złotych za tonę skrobi. Dla przybliżenia za ziemniaki o zawartości skrobi 13% rolnik otrzymać powinien nie mniej niż 104 złote/tonę; 117% - 136 zł/t; 20% - 160 zł/t.

Płatności kompensacyjnej – każdy plantator otrzymuje dopłatę do każdej tony skrobi zawartej w ziemniakach – obecnie (czyli do 30 czerwca 2003 roku) jest to 96 złotych. Dopłatę musi otrzymać w terminie do 45 dni od daty dostawy.

Dopłaty do przetwórstwa – otrzymuje każdy polski zakład przetwórczy, który otrzymał kwotę produkcyjną, zrealizował ją i płacił plantatorom ceny nie niższe niż minimalne. Aktualnie dopłata wynosi 66 złotych do tony skrobi.

Dopłaty do eksportu – corocznie Agencja Rynku Rolnego ustala limit kwoty przeznaczonej na dopłatę eksportową. Handlowcy składają oferty, w których znajduje się: wysokość dopłaty do tony eksportowanej skrobi, wielkość eksportu, termin rozpoczęcia i zakończenia eksportu; wadium w wysokości 30% wartości dopłaty do eksportu. W ostatnich latach wysokość dopłaty wynosiła 1999- 524 zł/tony; 2000 – 496 zł/t; 2001 – 403 zł/t.

Perspektywy producenta ziemniaków skrobiowych po integracji z UE

W przypadku obniżonej kwoty kontyngentu, możliwe jest zmniejszenie kontraktacji, co będzie szczególnie niedogodne w latach o dużym urodzaju. Z drugiej strony umowa kontraktacyjna zapewni duże bezpieczeństwo w zbycie ziemniaków skrobiowych.

Rolnicy, którzy dotychczas nie uprawiali ziemniaków skrobiowych będą mieli trudniejszy dostęp do zakładów przetwórczych. Zakłady bowiem będą wolały podpisywać umowy kontraktacyjne z najlepszymi z dotychczasowych dostawców. Preferowani będą rolnicy dostarczający najlepszy towar w dużych partiach.

Ze względu na relatywnie niskie ceny zbytu, trzeba uzyskiwać wysokie plony rzędu 35 do 45 ton ziemniaków z hektara o zawartości skrobi powyżej 13%, aby otrzymać opłacalną produkcję.


Charakterystyka rynku skrobi w UE
Produkcja i rynek ziemniaków w poszczególnych krajach Europy wykazują znaczne różnice. Struktura użytkowania ziemniaków w UE jest typowa dla krajów wysoko rozwiniętych.
Dominuje w niej zużycie na cele jadalne. W niektórych krajach jest to jedyny kierunek użytkowania ziemniaków, ziemniak traktowany jest jako warzywo. Drugim pod względem
znaczenia jest kierunek przemysłowy. Ziemniaki w krajach UE są jednym z ważniejszych surowców do produkcji skrobi. Udział skrobi ziemniaczanej w ogólnej ilości
wyprodukowanej skrobi przekracza 20%. Z krajów piętnastki potentatami skrobiowymi są: Niemcy, Holandia, Francja i Dania. Rynek skrobi został objęty wspólną polityką rolną (WPR) 37 lat temu.

Obecnie, po wielu modyfikacjach regulacja rynku w UE przedstawia się następująco:

Ceny na rynku skrobi.
Rozporządzenie Rady 1766/92/EWG o wspólnej organizacji rynku zbóż jest podstawowym aktem prawnym regulującym rynek skrobi w UE, ponieważ skrobia produkowana jest nie
tylko z ziemniaków, ale także z pszenicy i kukurydzy. Rozporządzenie reguluje nie tylko rynek zbóż, ale zawiera postanowienia dotyczące sektora skrobi ziemniaczanej tj. cen
minimalnych i mechanizmów dofinansowania przy stosowaniu skrobi z ziemniaków W produkcji innych artykułów.

Gwarantowana cena minimalna płacona producentom ziemniaków skrobiowych przez producentów skrobi w UE, od sezonu 1995/1996 do sezonu 1999/2000 wynosiła 209,78 euro/t skrobi zawartej w ziemniakach. Odpowiada to 737,80 PLN/t (liczone według średniego kursu walut NBP na 16 maja br. W sezonie 2000/2001 obowiązywała minimalna cena skrobi 194,05 euro/t, a w przyszłym sezonie 2001/2002 planowane jest jej obniżenie do 178,31 euro/t skrobi. Cena ta będzie obowiązywała w sezonach następnych. Redukcja ceny minimalnej jest konsekwencją zwiększenia dopłat bezpośrednich dla producentów ziemniaków skrobiowych. W sezonach 1995/96 do 1999/2000 dopłata bezpośrednia wynosiła 86,94 euro (305,77 PLN)/t skrobi zawartej W ziemniakach. Realizacja postanowień Agendy 2000 wniosła wzrost dopłat bezpośrednich dla rolników do 98,74 euro (347,27 PLN)/t skrobi w latach 2000/2001 i do 110,54 euro (388,77 PLN)/t w sezonie 2001/2002 i kolejnych. Redukcja ceny minimalnej od sezonu 2002/2003 uzależniona jest od decyzji zmiany ceny interwencyjnej zbóż. W ślad za tym zmieniane będą dopłaty dla producentów ziemniaków.

Ustalenie kwot produkcji skrobi do potrzeb rynkowych - ograniczanie produkcji
W uprawie ziemniaków nie obowiązuje instrument ograniczenia produkcji polegający na obowiązkowym wyłączaniu gruntów z uprawy jako warunku uzyskania subwencji wyrównawczych. W sezonie 1993/1994 produkcja skrobi w UE osiągnęła 1,5 mln ton i przekroczyła poziom zapotrzebowania na ten surowiec. Wzrosły koszty utrzymania nad miernych zapasów oraz koszty eksportu poza granie UE. W celu racjonalizacji rynku wprowadzono kontyngenty (kwoty) produkcji skrobi ziemniaczanej. Rozporządzenie Rady 1868 /94/WE określiło kwoty produkcji skrobi ziemniaczanej dla państw członkowskich na lata 1995/1996- 1997/1998. Lata 1990/1991 - 1992/1993 posłużyły jako lata bazowe do określenia średniej wielkości produkcji skrobi w Danii, Francji i Holandii. Kwotę produkcji przyznano także Hiszpanii. W przypadku Niemiec za okres referencyjny przyjęto lata 1992/1993 i tak ustaloną kwotę powiększono o 90 tys. ton, a pomiędzy Francję, Danię i Holandię podzielono dodatkowo 35,757 tys. ton. W 1995 roku kwotę produkcji skrobi w UE zwiększono z 1592 tys. ton do 1759,75 tys. ton, w związku z przyjęciem Austrii, Szwecji i Finlandii. W roku 1998 ponownie podwyższono kwoty - łącznie do 1864,304 tys. ton. W kolejnych latach nastąpi redukcja kwot, (Dokument Agenda 2000) problem ten w większym stopniu dotknie kraje, w których przyznane kwoty przekraczają 100 tys. ton. Zmniejszanie kwot nastąpi stopniowo.

Umowy kontraktacyjne (kontrakty) służą regulacji produkcji skrobi.
Producenci skrobi są zobowiązani do zawierania z rolnikami kontraktów na uprawę ziemniaków w ilości potrzebnej do wyprodukowania przydzielonego kontyngentu. Krochmalnie mające przydzielony kontyngent produkcji skrobi nie mogą zawierać z producentami ziemniaków umów na dostawy większe niż przyznany kontyngent.

Premie produkcyjne dla producentów skrobi
Producenci skrobi ziemniaczanej otrzymują premię za każdą  ytworzoną tonę skrobi w ramach przyznanego limitu, pod warunkiem zapłaty producentowi ziemniaków ceny minimalnej określonej przepisami Rozporządzenia Rady 1766/92/EWG. Premie produkcyjne mają na celu wyrównanie kosztów produkcji skrobi z ziemniaków i skrobi z kukurydzy. Premia wynosi 22,25 euro/t wyprodukowanej skrobi, i jest wypłacana z reguły za ziemniaki o zawartości skrobi nie mniejszej niż 13%.

Zwroty produkcyjne
W UE płacone są refundacje dla produkcji skrobi wytwarzanej ze zbóż. W niektórych krajach Unii produkuje się skrobię z ziemniaków, stąd system refundacji produkcyjnych rozszerzono na producentów wykorzystujących unijną skrobię ziemniaczaną do wytwarzania określonych produktów. Celem wprowadzenia zwrotów produkcyjnych jest zrównanie cen wewnętrznych z cenami skrobi importowanej. Zwroty produkcyjne ustala się za każdy miesiąc.

Regulacje w imporcie i eksporcie skrobi
Stawki celne importowe zawarte w taryfie celnej zapewniają ochronę rynku UE przed konkurencją zewnętrzną. W przypadku zakłócenia rynku Unii importem przewidziane jest wprowadzenie dodatkowej opłaty celnej (SSG). Cło na import skrobi nieprzetworzonej od 1 lipc  1999 r. do 30 czerwca 2000r. wynosiło 197,3 euro/t (693,9 PLN/t) a na importowany syrop skrobiowy 318,0 euro/t (1118,4 PLN). Import skrobi ziemniaczanej na rynki UE jest objęty kontyngentem.

Dopłaty - subsydia eksportowe
Obejmują tylko skrobie (kod CN 1180) i produkty ich przetworzenia wyprodukowane ze zbóż, ryżu i ziemniaków. Dopłaty do eksportu są zmienne, wyrównują różnicę między ceną światową skrobi, a ceną na rynku UE i tym samym ułatwiają eksport. Refundacje eksportowe dotyczą tylko skrobi wyprodukowanych w granicach kwot i objętych eksportem zgodnie z licencją eksportową. Licencje importowe i eksportowe W Unii istnieje obowiązek uzyskania licencji na eksport i import skrobi, a także produktów z niej wytworzonych. Licencje obowiązują na terenie całej UE, są pomocne w zarządzaniu kwotami eksportowymi, w monitoringu eksportu i importu oraz stosowaniu dopłat eksportowych. Uzyskanie licencji wymaga wniesienia depozytu pieniężnego, który jest zwracany w całości, jeżeli licencja została wykorzystana (realizacja 95- 105%). Licencja musi zawierać opis towaru i kod taryfy celnej. Licencja jest ważna 4 miesiące od miesiąca jej wydania.

Rynek skrobi ziemniaczanej w Polsce
Powierzchnia i zbiory ziemniaków wykazują trend spadkowy od początku lat 70-tych, ale nadal na polskich polach rośnie połowa europejskich zbiorów i około 7% światowej produkcji. Zapotrzebowanie rynku krajowego na ziemniaki nie przekracza połowy rzeczywistych zbiorów. Ziemniak jest nadal jedną z opłacalnych upraw, o ile uda się go sprzedać. Dobre perspektywy dla rozwoju rynku ziemniaka skrobiowego tworzy ustawa o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej. Ustawa daje szansę na ustabilizowanie produkcji skrobi
i zapewnienie stabilnych dochodów producentom ziemniaków skrobiowych. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 1999 r, przygotowało projekt ustawy o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej w oparciu o doświadczenia i wzory UE. Projekt po konsultacjach przez KERM i Rząd skierowano do Sejmu. W dniu 11 stycznia 2001 roku Sejm wydał Ustawę o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej, co pozwoliło na dostosowanie polskiego prawodawstwa do obowiązującego w UE. Pełny tekst ustawy znajduje się w Dzienniku Ustaw Nr 1 z dnia 14 lutego 2001 r. Ustawa jest aktem prawnym regulującym rynek skrobi w Polsce. Określa zasady regulacji rynku skrobi ziemniaczanej, formy i zasady wspierania produkcji i eksportu skrobi ziemniaczanej. Ustawa stwarza możliwość finansowania rynku skrobi ze środków określonych w ustawie budżetowej oraz pozwala na dostosowanie tego rynku do wymogów Unii i tym samym po wejściu do Wspólnoty daje możliwość korzystania z pomocy finansowej UE.

Na czym polega regulacja rynku skrobi?
W myśl ustawy regulacja rynku skrobi polega na:
• ustalaniu kontyngentów (kwot) produkcji skrobi
• przyznawaniu limitów produkcyjnych w ramach kontyngentu skrobi - rozdział kwot pomiędzy krochmalnie (obecnie 14 zakładów)
• zawieraniu umów o dostawę ziemniaków skrobiowych w ramach limitów

Producent skrobi zawiera z plantatorem ziemniaków skrobiowych umowę o dostawę ziemniaków realizowaną w ramach przyznanego limitu produkcyjnego. Umowa określa m.in. cenę zakupu ziemniaków, nie niższą niż cena minimalna. Rada Ministrów ustala w drodze rozporządzenia cenę minimalną ziemniaków w terminie do 31 grudnia roku poprzedzającego przyszłoroczną kampanię produkcyjną. Zawartość skrobi w dostarczonych ziemniakach nie może być niższa niż 13%. Ustawa określa terminy zapłaty, które nie mogą być dłuższe niż 21 dni od dnia zakończenia dostawy. Plantatorowi ziemniaków przysługują płatności kompensacyjne, za ilość skrobi zawartą w ziemniakach dostarczonych na podstawie umowy. Płatności kompensacje wypłaca Agencja Rynku Rolnego na wniosek plantatora złożony za pośrednictwem producenta skrobi. Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia wysokość i termin wypłaty płatności kompensacyjnych plantatorom ziemniaków. Wprowadzenie ustawy, przed przystąpieniem do UE pozwoli polskim produktom skrobiowym na konkurowanie z unijnymi produktami objętymi subwencjami na wszystkich etapach produkcji. 

Ustawa zapewnia polskim producentom skrobi wsparcie poprzez wprowadzenie:
• cen minimalnych przy zakupie ziemniaków w ramach umów o dostawę ziemniaków,
• dopłat kompensacyjnych dla producenta skrobi (krochmalni),
• dopłat do eksportu skrobi, dopłat do skrobi wyprodukowanej w kraju i wykorzystywanej do dalszego przerobu na cele niespożywcze.

Producenci ziemniaków skrobiowych i producenci skrobi oraz jej modyfikatów mogą korzystać z pomocy finansowej państwa w postaci dopłat do oprocentowania kredytów branżowych. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udostępniła zainteresowanym specjalną linię kredytową w postaci kredytu branżowego BR/13 „Program restrukturyzacji i przetwórstwa ziemniaka na skrobię w Polsce”. Regulacja rynku skrobiowego w Polsce po wprowadzeniu ustawy nie odbiega zbytnio od rynku unijnego. Jednak różnica w organizacji rynku jest ogromna. W krajach UE działają silne organizacje producenckie, które potrafią bronić swoich interesów i biorą na siebie odpowiedzialność za zachowanie równowagi na rynku i za poziom cen. Organizacje producenckie mają silnych partnerów handlowych w postaci sieci handlowych i dobrze rozwiniętego przemysłu przetwórczego. Ponadto przyszłość tej branży zależy od wielkości kwoty produkcji skrobi ziemniaczanej jaką uda nam się wynegocjować. Występujemy o 260 tysięcy ton rocznie pozwalające wykorzystać nasze zdolności produkcyjne i przetwórcze.


POWIĄZANE

Od 10 lutego Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie przyjmował...

Około 92,6 tys. ton żywności o wartości ponad 265 mln zł trafi w tym roku do org...

Sytuacja na unijnym rynku rolnym nadal jest krytyczna. Potrzeba środków łagodząc...


Komentarze

Bądź na bieżąco

Zapisz się do newslettera

Każdego dnia najnowsze artykuły, ostatnie ogłoszenia, najświeższe komentarze, ostatnie posty z forum

Najpopularniejsze tematy

gospodarkapracaprzetargi
Nowy PPR (stopka)Pracuj.pl
Jestesmy w spolecznosciach:
Zgłoś uwagę