Tymianek pospolity

Thymus vulgaris L.

Opis. Jest to silnie rozgałęziony półkrzew z rodziny wargowych (Lamiaceae syn. Labiatae) wysokości 10 - 40 cm. Na zdrewniałych łodygach osadzone są naprzeciwległe małe, równo-wąsko-lancetowate, filcowate owłosione liście o podwiniętych brzegach. Kwiaty małe, różowoczerwone, jasno-czerwono-fioletowe lub szkarłatne zebrane są w kwiatostany główkowa te lub wydłużone i przerywane. Cała roślina wydaje silną aromatyczną woń. Jest to gatunek miododajny.

Kwitnienie: maj - październik.

Pochodzenie. Tymianek pospolity pochodzi z zachodnich rejonów obszaru śródziemnomorskiego.

Uprawa i zbiór. Odmiany uprawne tej znanej rośliny leczniczej i przyprawowej rozmnaża się wegetatywnie, przez podział starszych egzemplarzy, formy dzikie - z nasion wysiewanych od razu na miejsce stałe lub do inspektu (rozsadę sadzi się do gruntu na początku maja). Tymianek wymaga gleby lekkiej, piaszczystej, wapiennej i stanowiska słonecznego. Zbiera się go l - 2 razy w sezonie.

Zawartość substancji i działanie. Ziele tymianku zawiera do 2% olejku lotnego, którego głównymi składnikami są cymol, tymol i karwakrol, 10% garbników, gorycze, saponiny, flawony, żywice i inne substancje. Działa dezynfekujące i od-waniająco. W medycynie stosowany jest jako środek przeciwrobaczy, przy nieżytach przewodu pokarmowego, wzdęciach i biegunce. Pobudza też apetyt.

Przyprawa i jej zastosowanie. Przyprawę stanowi suszone ziele zebrane w okresie kwitnienia, jednak znacznie cenniejsze są same liście i kwiaty osmyknięte z łodyżek. Tymianek powinien mieć barwę szarozieloną, intensywny zapach i gorzkawy, palący smak.

W starożytności tymianek był bardzo ceniony, ale służył raczej do celów obrzędowych. Rzymianie uważali go za symbol siły, Egipcjanie używali do balsamowania zwłok. Dopiero w wiekach średnich tymianek nabrał znaczenia jako przyprawa. W owych czasach zbieracze ziół radzili dodawać świeży tymianek do sosów ze względu na jego „przyjemny smak", a suszonym i sproszkowanym oraz zmieszanym z solą - przyprawiać liczne potrawy.

Dzisiaj tymianek jest często stosowany w kuchni francuskiej, hiszpańskiej, włoskiej i greckiej, ale także w krajach bałkańskich, w Afryce i Europie Środkowej. Stanowi ważny składnik wielu mieszanek przyprawowych, jak np. francuskiego „bouquet garni" (patrz „Mieszanki przyprawowe i ich przygotowanie"). Liśćmi i młodymi pędami przyprawia się mięso z ciemnym sosem, dziczyznę, królika, wędzone mięso, sery, sałaty, warzywa strączkowe, duszone warzywa, farsze do ryb i drobiu. Stosuje się 1—2 łyżeczki mielonego tymianku na l kg produktu. Ze względu na silny aromat przyprawę tę stosuje się na ogół samą. Najlepiej harmonizuje ona z pietruszką, czosnkiem, cebulą i liściem laurowym, ale nie należy jej łączyć z majerankiem. Suszony tymianek ma około trzykrotnie silniejszy aromat od świeżego.

Uwaga: nie należy stosować większych ilości tymianku w diecie kobiet ciężarnych i osób cierpiących na osłabienie czynności serca.