Sezon 2003/04 – ocena
Stagnacja w światowych zbiorach oleistych, znaczący spadek zbiorów
soi
W sezonie 2003/04 nastąpiła stagnacja w światowych zbiorach
oleistych. Niekorzystne warunki pogodowe spowodowały znaczący spadek plonów i
zbiorów soi u największych jej producentów i eksporterów, tj. w USA, Brazylii,
Argentynie i Paragwaju; spadek ten z niewielką tylko nadwyżką został
zrekompensowany przez wzrost zbiorów pozostałych oleistych. Głęboka nierównowaga
popytowo –podażowa na światowym rynku soi przyczyniła się do znacznego wzrostu
zarówno jej cen, jak i cen pozostałych nasion oleistych oraz produktów ich
przerobu – olejów i śrut. W pierwszych siedmiu miesiącach sezonu handlowego
2003/04 (październik – kwiecień) średnie ceny soi (350 USD/t) i rzepaku (337
USD/t) w portach europejskich były wyższe niż w analogicznym okresie
poprzedniego sezonu odpowiednio o 45% i 19%. Ceny olejów: sojowego (657 USD/t),
rzepakowego (664 USD/t), palmowego (510 USD/t) i słonecznikowego (676 USD/t)
wzrosły o 22%, 20%, 13% i 12%, a ceny śrut: sojowej (280 USD/t) i rzepakowej
(199 USD/t) zwiększyły się odpowiednio o 51% i 48%.
Światowe zbiory rzepaku
Światowe zbiory rzepaku w sezonie
2003/04 wzrosły do 38,7 mln ton, tj. o 17,9% w porównaniu z sezonem poprzednim.
Był to wynik dobrych zbiorów rzepaku w Kanadzie, Australii, Indiach i Chinach. W
krajach UE zbiory były niewiele niższe niż przed rokiem (spadek o 0,2% do 9,48
mln ton), bowiem przy spadku zbiorów we Francji i w Niemczech nastąpił znaczący
ich wzrost w Danii i Wielkiej Brytanii. Największy spadek zbiorów, spowodowany
niekorzystnymi warunkami pogodowymi (ostra zima, a następnie wielomiesięczna
susza), odnotowano w krajach Europy Środkowej (spadek o 36,5%, do 1,41 mln
ton).
Tabela 1. Światowy bilans rzepaku (w mln ton)
* szacunek
Żródło: Oil World nr 18/2004.
W sezonie 2003/04 światowa podaż rzepaku wzrosła do 41,4 mln ton, tj. o 13,1%, a jego zużycie – do 37,8 mln ton, tj. o 11,5% i było o 2,3% niższe od produkcji. Dlatego też zapasy rzepaku na koniec sezonu są o 34,3% wyższe i wynoszą 3,5 mln ton.
Światowy eksport rzepaku w sezonie 2003/04 wyniósł 5,9 mln ton i był o ponad 30% wyższy niż w sezonie poprzednim. Największym eksporterem rzepaku pozostały Kanada i Australia, zaś jego największym importerem były – tak jak dotychczas – Japonia, Meksyk i Pakistan. Znaczącym odbiorcą rzepaku w minionym sezonie były także Chiny.
Spadek zbiorów rzepaku w Polsce
W Polsce zbiory rzepaku w
2003 roku wyniosły 793,0 tys. ton i były o 16,8% mniejsze niż w roku 2002; był
to rezultat spadku zarówno plonów rzepaku (o 14,3% do 18,6 dt/ha), jak i
powierzchni jego zbiorów (o 2,9% do 426,3 tys. ha). Na krajowym rynku rzepaku
występowała przewaga popytu nad podażą, a jego ceny znacząco wzrosły (o 19% do
1017 zł/t). W sezonie 2003/04 przerób rzepaku w krajowych olejarniach był prawie
o 100 tys. ton niższy i wyniósł 760 tys. ton. W 2003 roku pogorszyły się wyniki
handlu zagranicznego w sektorze oleistych; deficyt obrotów handlowych wzrósł o
76 mln USD i wyniósł 515 mln USD; niższa była produkcja tłuszczów konsumpcyjnych
(spadek o 8% do 651 tys. ton); ceny detaliczne tłuszczów roślinnych znacząco
wzrosły (o 3,7%, tj. o 1 p. p. więcej niż przed rokiem), a ich spożycie obniżyło
się do 18 kg w przeliczeniu na 1 mieszkańca, tj. o 7,7%.
Sezon 2004/05 –
prognoza
Rekordowe światowe zbiory oleistych
Według wstępnej oceny
Oil World z maja br., w sezonie 2004/05 światowe zbiory siedmiu głównych nasion
oleistych (soi, rzepaku, słonecznika, bawełny, arachidów, ziaren palmowych i
kopry) wyniosą 356,0 mln ton i będą o 10,2% wyższe niż w sezonie poprzednim, o
16,7% wyższe niż cztery lata temu (kiedy to po raz pierwszy przekroczyły 300 mln
ton) i prawie o 70% wyższe niż na początku lat dziewięćdziesiątych. Przewiduje
się wzrost produkcji wszystkich oleistych, z wyjątkiem słonecznika. Światowe
zbiory soi wzrosną o 15,1%, a rzepaku o 5,7%.
Globalna produkcja soi ma szansę osiągnąć najwyższy poziom w historii i może po raz pierwszy przekroczyć 200 mln ton (wg prognozy – 214,5 mln ton). Nastąpi to wówczas, jeżeli potwierdzą się prognozy dotyczące rekordowych zbiorów soi zarówno w Stanach Zjednoczonych (wzrost o 17,8% do 77,5 mln ton), jak i w krajach Ameryki Łacińskiej, tj. w Brazylii (wzrost o 17,7% do 60,0 mln ton), Argentynie (wzrost o 15,7% do 37,5 mln ton) i Paragwaju (wzrost o 26,3% do 4,8 mln ton).
Odbudowa światowej produkcji rzepaku
W sezonie 2004/05
przewidywana jest dalsza odbudowa światowej produkcji rzepaku. Jego zbiory są
szacowane wstępnie na 41,0 mln ton, wobec 38,7 mln ton w roku poprzednim i 32,9
mln ton dwa lata temu. Oczekuje się wzrostu zbiorów u wszystkich głównych
producentów rzepaku, z wyjątkiem Indii; największy wzrost przewidywany jest w
krajach Europy Środkowej (o 70,2% do 2,4 mln ton). Znacząco wyższe zbiory
oczekiwane są też w dotychczasowych krajach UE (wzrost o 9,9% do 10,5 mln ton),
w Kanadzie (wzrost o 8,5% do 7,4 mln ton), Chinach (wzrost o 6,3% do 11,7 mln
ton) i w Australii (wzrost o 4,3% do 1,7 mln ton).
Wykres 1.
Poprawa sytuacji popytowo–podażowej na rynku nasion oleistych spowoduje w sezonie 2004/05 spadek ich cen. Niższe też będą ceny olejów i śrut. Mimo spadku, ceny oleistych utrzymają się na relatywnie wysokim poziomie.
Według przewidywań Oil World z maja br., przeciętne ceny oleistych na rynku europejskim w sezonie 2004/05 (lipiec – czerwiec) wyniosą:
Wykres 2.
Wyższe zbiory rzepaku w Polsce
Z badań ankietowych
IERiGŻ wynika, że rzepak ozimy pod zbiory 2004 roku zasiano (podobnie jak pod
zbiory roku 2003) na powierzchni ok. 470 tys. ha. W porównaniu z ubiegłoroczną
powierzchnią koszoną, rzepak ozimy zasiano na powierzchni o 10% większej.
Wysokie ubiegłoroczne ceny skupu rzepaku (1017,2 zł/t wobec 853,5 zł/t w 2002
roku) i poprawa opłacalności jego produkcji względem pszenicy zachęcały
plantatorów latem 2003 roku do zwiększenia powierzchni zasiewów rzepaku ozimego
pod tegoroczne zbiory. W sierpniu 2003 roku, tj. w okresie podejmowania decyzji
produkcyjnych o zasiewach pod zbiory roku następnego, relacja cen rzepak –
pszenica zwiększyła się do 2,31:1, wobec 1,95:1 w roku poprzednim i 1,70:1 dwa
lata temu. Przeszkodą w powiększaniu areału uprawy rzepaku były niekorzystne
warunki pogodowe w okresie jego zasiewów. Rok 2003 był już trzecim z kolei, w
którym siewy rzepaku ozimego prowadzono w trudnych warunkach pogodowych
(susza).
Tabela 2. Powierzchnia zasiewów, plony
oraz zbiory rzepaku i rzepiku
* szacunek IERiGŻ ** prognoza IERiGŻ
Źródło: dane GUS i obliczenia
IERiGŻ.
Wykres 3.
W czasie zimy 2003/04 warunki pogodowe nie stwarzały na ogół zagrożeń dla
rzepaku. Z przeprowadzonych przez GUS wiosną br. badań polowych wynika, że
rzepak ozimy w większości województw przezimował dobrze, w wyniku czego straty
zimowe w bieżącym roku są zdecydowanie mniejsze niż przed rokiem. Powierzchnię
rzepaku zaoraną i zakwalifikowaną do zaorania szacuje się tylko na ok. 7,5 tys.
ha (1,6% powierzchni zasianej) wobec ok. 180 tys. ha w roku poprzednim.
W badanych pod koniec lutego próbkach polowych rzepaku udział roślin żywych i nasion kiełkujących był o 24,6 punktu procentowego większy niż przed rokiem i wyniósł 89,6%. Większa też była obsada roślin żywych i nasion kiełkujących rzepaku na 1 m2 (o 41,3%). W połowie maja stan plantacji rzepaku ozimego GUS ocenił wysoko – na 3,7 stopnia kwalifikacyjnego, tj. o 1,1 stopnia wyżej niż przed rokiem i o 0,5 stopnia wyżej w porównaniu ze średnią z ostatniego pięciolecia. Jeżeli do żniw wegetacja rzepaku będzie przebiegać tak, jak dotychczas, w przeciętnych warunkach pogodowych, to można oczekiwać, że w 2004 roku powierzchnia zbiorów rzepaku (ozimego i jarego) wyniesie ok. 500 tys. ha, a jego plony osiągną poziom nie niższy niż 22 dt/ha (średnia z ostatniego pięciolecia); w konsekwencji zbiory wyniosą ok. 1,1 mln ton, tj. będą niemal o 40% wyższe w porównaniu z niskimi zbiorami ubiegłorocznymi.
Popyt i podaż rzepaku
Mimo wzrostu produkcji, w sezonie
2004/05 na krajowym rynku rzepaku może wystąpić niewielka przewaga popytu nad
podażą. Przewiduje się bowiem znaczący wzrost zapotrzebowania przemysłu
tłuszczowego na ten surowiec. W sezonie 2004/05 przemysł tłuszczowy planuje
zwiększyć przerób rzepaku do ponad 1 mln ton, m.in. przez ponowne włączenie do
skupu i przerobu rzepaku olejarni w Brzegu o zdolnościach przerobowych ok. 240
tys. ton nasion rocznie. W tej sytuacji produkcja oleju rzepakowego wzrosłaby do
ponad 400 tys. ton, a śruty rzepakowej – do ponad 600 tys. ton.
Tabela 3. Bilans rzepaku w latach
gospodarczych (w tys. ton)
* szacunek IERiGŻ ** prognoza IERiGŻ
Źródło: dane GUS oraz obliczenia
IERiGŻ.
Wysokie ceny rzepaku
Przy znaczącym wzroście
zapotrzebowania sektora olejarskiego na rzepak i przewidywanych relatywnie
wysokich jego cenach na rynku europejskim można oczekiwać, że w III kwartale
2004 roku przeciętna cena skupu rzepaku przemysłowego będzie przekraczać – tak
jak w analogicznym okresie roku poprzedniego – 1000 zł/t. Przy przewidywanych w
tym czasie cenach skupu pszenicy w wysokości 430–450 zł/t, relacja cen rzepak –
pszenica utrzyma się na korzystnym dla plantatorów rzepaku poziomie. Spowoduje
to zapewne dalszy wzrost powierzchni zasiewów rzepaku ozimego pod zbiory roku
następnego. Areał uprawy rzepaku w 2005 roku może przekroczyć 600 tys. ha.
Tabela 4. Ceny skupu rzepaku i pszenicy (w zł/dt)
* cena bez dopłaty** prognoza IERiGŻ
Źródło: dane GUS i obliczenia
IERiGŻ.
Wzrost deficytu w obrotach handlowych oleistymi
W 2004 roku wyniki handlu
zagranicznego w sektorze oleistych pogorszą się w porównaniu z rokiem
poprzednim. Nie przewiduje się bowiem znaczącego wzrostu eksportu rzepaku (z
uwagi na wzrost zapotrzebowania przemysłu olejarskiego na ten surowiec), a
import śrut i olejów roślinnych będzie wysoki. Wydatki związane z importem
surowców i produktów oleistych wzrosną prawdopodobnie do ok. 660 mln USD (tj. o
ok. 20% w porównaniu z 2003 rokiem), a wpływy z ich eksportu wyniosą tylko ok.
60 mln USD, choć będą o ok. 60% wyższe. W 2004 roku deficyt w obrotach oleistymi
zwiększy się o ok. 80 mln USD w porównaniu z rokiem poprzednim i wyniesie ok.
600 mln USD.
Tabela 5. Handel zagraniczny nasionami
oleistymi i produktami ich przerobu (w tys. ton)
** prognoza IERiGŻ
Źródło: obliczenia IERiGŻ na podstawie danych CIHZ.
Wyższa produkcja tłuszczów roślinnych
Przewiduje się, że
w 2004 roku produkcja głównych wyrobów przemysłu tłuszczowego wzrośnie do
poziomu z lat 2001–2002. Oznacza to, że produkcja tłuszczów roślinnych
konsumpcyjnych wyniesie ok. 700 tys. ton, w tym produkcja margaryn osiągnie
wielkość ok. 350 tys. ton. Większy wzrost produkcji margaryn będzie możliwy,
jeżeli nastąpi rozwój ich eksportu.
Wykres 4.
Ceny tłuszczów roślinnych i zwierzęcych
Do końca 2004
roku ceny detaliczne tłuszczów roślinnych będą prawdopodobnie wzrastać.
Podwyżkom tych cen będzie sprzyjał – przewidywany w drugiej połowie roku –
wzrost cen tłuszczów zwierzęcych, zarówno słoniny i smalcu, jak i masła. W skali
całego roku stopa wzrostu cen tej grupy towarowej powinna być jednak niższa od
stopy wzrostu cen tłuszczów zwierzęcych.
Tabela 6. Wskaźniki cen detalicznych
(analogiczny okres poprzedni = 100)
Źródło: dane GUS.
Spożycie tłuszczów roślinnych
W 2004 roku przewiduje się
umiarkowany wzrost zapotrzebowania na produkty olejarskie w gospodarstwach
domowych i większy w przetwórstwie wtórnym, tj. w przemyśle spożywczym i
gastronomii. Według bilansów, spożycie tłuszczów roślinnych w 2004 roku wyniesie
19,0 kg w przeliczeniu na 1 mieszkańca, wobec 18 kg w roku poprzednim i 19,5 kg
dwa lata temu. Przetwórstwo wtórne zagospodaruje ok. 37% krajowej podaży
tłuszczów roślinnych, wobec 35% w 2003 roku, 36% w roku 2002 i 32% w 2001
roku.
.png)
Zaloguj przez Facebook
