NIK negatywnie o urzędach i hodowcach

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia egzekwowanie przez urzędy marszałkowskie opłat za korzystanie ze środowiska od hodowców zwierząt gospodarskich. Informacje na ten temat, na podstawie kontroli prowadzonej w 9 urzędach marszałkowskich od 5 marca do 22 września 2008 r. przedstawiono kilka tygodni temu. Kontrolą objęto działalność urzędów z okresu od 1 stycznia 2004 do 31 grudnia 2007 r.
Nieprawidłowości dotyczyły: rozpoznania liczby hodowców zobowiązanych do składania wykazów i wnoszenia opłat; rzetelności weryfikacji otrzymywanych wykazów; naliczania opłat z opóźnieniem; gospodarności i legalności egzekwowania nie wpłaconych w terminie opłat oraz redystrybucji zgromadzonych środków. Urzędy, mimo ustawowych uprawnień nie nawiązywały systemowej współpracy z innymi organami administracji publicznej, w celu ustalania hodowców zwierząt gospodarskich zobowiązanych do składania wykazów i wnoszenia opłat.

Urzędy nie posiadały pełnego rozeznania o hodowcach zobowiązanych do składania wykazów, ewidencjonując w głównej mierze hodowców, którzy sami składali wykazy i wnosili opłaty. Nierzetelnie i z naruszeniem prawa weryfikowano otrzymywane wykazy oraz naliczano hodowcom opłaty będące przychodami funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Nie wykorzystywano uprawnienia do przeprowadzania kontroli hodowców w celu ustalenia rzetelności informacji przedstawianych w wykazach, będących podstawą do wyliczania wysokości opłat. W urzędach niegospodarnie i w sposób niezgodny z prawem egzekwowano nie wpłacone w terminie opłaty oraz dokonywano redystrybucji środków na poszczególne fundusze. Nieprawidłowości w egzekwowaniu od hodowców opłat spowodowane były brakiem należytej staranności w egzekwowaniu opłat przez wydziały merytoryczne urzędów realizujących obowiązki marszałków województw w tym zakresie

Opłaty wniesione przez hodowców za lata 2004-2007 do 8 urzędów wyniosły 19.163 tys. zł, co stanowiło jedynie 0,58 % całości opłat za korzystanie ze środowiska wpłaconych do tych urzędów (3.306.514 tys. zł). Mimo, iż udział wpływów od hodowców nie był znaczący w całości opłat za korzystanie ze środowiska gromadzonych przez marszałków województw (zwanych dalej marszałkami), nie zwalniało to jednak urzędów z rzetelnego ich ustalania oraz egzekwowania od wszystkich hodowców zobowiązanych do ich wnoszenia.

Obowiązek pobierania opłat za korzystanie ze środowiska należy do zadań marszałków województw od dnia 1 stycznia 2002 r. w związku z wejściem w życie postanowień art. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 ze zm.). W toku kontroli na podstawie informacji udzielonych przez: urzędy wojewódzkie, wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wojewódzkich inspektorów weterynarii oraz regionalnych zarządów gospodarki wodnej NIK ustaliła, że na terenie kontrolowanych województw działalności prowadziło 1.015 hodowców zwierząt gospodarskich, z których 523 nie składało do urzędów marszałkowskich wykazów i nie wnosiło opłat. Przedstawiona w informacji liczba 279 hodowców nie ujętych w ewidencji urzędów obejmuje tylko tych hodowców, którzy z uwagi na dużą skalę produkcji ujęci byli w ewidencji wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska lub posiadali pozwolenia zintegrowane lub wodnoprawne wydane przez wojewodów lub starostów. Wnioski pokontrolne kierowane do marszałków województw dotyczyły m.in. weryfikacji obowiązku składania wykazów i wnoszenia opłat przez wszystkich hodowców wskazanych przez NIK, co może spowodować zmianę liczby hodowców zobowiązanych do składania wykazów i wnoszenia opłat.

Według ustaleń NIK, na terenie kontrolowanych województw działalność prowadziło co najmniej 771 hodowców zobowiązanych do składania wykazów, a wykazy w 2007 r. do 8 urzędów złożyło jedynie 492 hodowców, tj. 63,8 %. Urzędy nie posiadały informacji o co najmniej 279 hodowcach, których nie

wzywano do składania wykazów i wnoszenia opłat. Działania 8 urzędów spowodowały, że znaczna część hodowców, którzy nie wywiązywali się z obowiązku składania wykazów nie ponosiła finansowych

konsekwencji oddziaływania na środowisko. Niepełne rozeznanie urzędów co do liczby hodowców zobowiązanych do składania wykazów i wnoszenia opłat zaniżało przychody funduszy gromadzone przez marszałków. W wyniku działań podjętych przez 2 urzędy (w Białymstoku i Szczecinie) w celu sprawdzenia

obowiązku składania wykazów przez hodowców ustalonych przez NIK, do grudnia 2008 r. 39 hodowcom naliczono zaległe opłaty w wysokości 557.207 zł, z czego 22 uregulowało je wpłacając 368.974 zł.

W 7 urzędach (za wyjątkiem Opola i Wrocławia) w sposób niezgodny z prawem i nierzetelnie weryfikowano wykazy zawierające informacje o zakresie korzystania ze środowiska oraz do wyliczenia należnych opłat.

W badanym okresie do 8 urzędów (za wyjątkiem Urzędu w Poznaniu) hodowcy złożyli 5.308 wykazów, spośród których w 2.490 (46,9 %) opłaty wyliczono w kwotach zwolnionych od wnoszenia. Kontrolerzy ustalili, że hodowcy w 99 wykazach przesłanych do urzędów (30,3 % badanych) przedstawili nierzetelne

informacje, a 54 wykazy (16,5 %) złożyli z opóźnieniem, dochodzącym w skrajnych wypadkach do 32 miesięcy. W 7 urzędach (za wyjątkiem Opola i Wrocławia) nieprawidłowości podczas weryfikacji 83 wykazów (22,3 % badanych), polegały na:

- przewlekłej - prowadzonej przez okres od 3 do 48 miesięcy - weryfikacji 43 wykazów, co było niezgodne z postanowieniami art. 402 Prawa ochrony środowiska,

- ograniczeniu oceny prawidłowości sporządzenia 31 wykazów jedynie do ich formalno - rachunkowej analizy mimo, iż informacje w nich zawarte nasuwały zastrzeżenia i zgodnie z art. 288 POŚ powinny zostać wyjaśnione,

- zaniechaniu - przez okres dochodzący do 36 miesięcy od daty złożenia wykazów

- wyjaśnienia nieprawidłowości stwierdzonych podczas analizy 9 wykazów.

W 6 urzędach (w Białymstoku, Katowicach, Łodzi, Olsztynie, Szczecinie i Wrocławiu) nie korzystano z uprawnień określonych w art. 288 i 379 ustawy Prawo ochrony środowiska i nie przeprowadzano samodzielnie kontroli hodowców w celu weryfikacji informacji zawartych

w wykazach oraz ustalonych przez nich opłat NIK jako niegospodarne ocenia egzekwowanie od hodowców należnych opłat nie wpłacanych w terminie. Nieprawidłowości wystąpiły w 5 urzędach i dotyczyły egzekwowania opłat wnoszonych po terminie. I tak, w 4 urzędach (w Białymstoku, Poznaniu, Szczecinie i Warszawie) w stosunku do hodowców, którzy nie wpłacili w terminie 21.506 zł, działania egzekucyjne podejmowano z opóźnieniem od 3 do 24 miesięcy. W 2 urzędach (w Łodzi i Szczecinie) nie podejmowano żadnych działań w stosunku do hodowców, którzy z opóźnieniem od 6 do 23 miesięcy wpłacili należne opłaty (z odsetkami) w wysokości 14.347 zł. W 3 urzędach (w Katowicach, Łodzi i Warszawie) nie prowadzono żadnych

działań w stosunku do hodowców zalegających na koniec grudnia 2007 r. z zapłatą 596.153 zł, z czego w Urzędzie w Katowicach nie dochodzono 514.870 zł. Brak działań w Urzędzie w Warszawie spowodował przedawnienie opłat w kwocie 25.269 zł. Działania w celu wyegzekwowania od dłużników 41.967 zł w Urzędach w Warszawie i Wrocławiu podejmowano z opóźnieniem od 24 do 48 miesięcy.

Dopiero w toku kontroli NIK, w 4 urzędach (w Katowicach, Łodzi, Poznaniu i Warszawie) wysłano do hodowców upomnienia i tytuły wykonawcze dotyczące 556.016 zł należności. Do listopada 2008 r. Urząd w Katowicach, realizując wnioski pokontrolne NIK, wyegzekwował część zaległych należności w kwocie 411.168 zł.