aaaaaaaaaaaJOHN_DEERE1

Układ z Schengen

23 czerwca 2004

Układ z Schengen jest umową międzynarodową, zawartą między niektórymi krajami członkowskimi UE, mająca na celu zapewnienie swobody przepływu osób na obszarze składającym się z terytoriów państw - sygnatariuszy. Układ jest otwarty dla wszystkich członków Unii Europejskiej. Wynikająca z niego swoboda przepływu osób wewnątrz tzw. strefy Schengen dotyczy nie tylko obywateli państw - sygnatariuszy, ale wszystkich osób wszelkiej narodowości i o dowolnym obywatelstwie, które przekraczają granice wewnętrzne na terenie objętym Układem.

Do Układu z Schengen należy obecnie trzynaście państw Unii Europejskiej (wszyscy członkowie Unii z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii). Islandia i Norwegia, wchodząca w skład Związku Paszportowego Krajów Nordyckich, są z grupą z Schengen stowarzyszone. Przyjęcie przepisów wynikających z Układu z Schengen jest jednym z wymogów uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej przez kraje kandydujące, tak więc w przyszłości strefa swobodnego, niekontrolowanego przepływu osób znacznie się powiększy i obejmie prawie całą Europę.

Przymiarki do unii paszportowej

Próby zlikwidowania, lub przynajmniej złagodzenia kontroli przepływu osób przez granice wewnętrzne Wspólnot Europejskich podejmowano od połowy lat siedemdziesiątych. Na szczycie w Paryżu, w grudniu 1974 r., dyskutowano nad możliwością stworzenia unii paszportowej, w ramach planowanego szerszego programu działań na rzecz "Europy obywateli". Starania te nie przyniosły. Starania te nie przyniosły jednak początkowo większego efektu.
Zamysły zapewnienia swobody przepływu osób i towarów wewnątrz WE odżyły w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych, wraz z lansowaną przez Komisję Wspólnot Europejskich koncepcją doprowadzenia do zaistnienia rzeczywistego, jednolitego rynku towarów i usług. Rada Europejska na spotkaniu w Fontainebleau, w czerwcu 1984 r., opowiedziała się wyraźnie za zniesieniem kontroli policyjnej i celnej dla osób i towarów przekraczających wewnętrzne granice wspólnotowe. Nie wszystkie kraje członkowskie WE były jednak wówczas na to gotowe. Niemcy i Francja zdecydowały się więc na zawarcie 13 lipca 1984 r. w Saarbrucken, poza strukturami Wspólnot Europejskich, dwustronnej umowy ułatwiającej obywatelom obu państw przekraczanie wspólnej granicy. Umową tą zainteresowały się następnie państwa Beneluksu - Belgia, Holandia i Luksemburg. Miały one doświadczenie w znoszeniu kontroli na granicach, bowiem swoboda przepływu osób w ramach Beneluksu obowiązywała już od lat sześćdziesiątych.
Intensywne negocjacje doprowadziły do zawarcia 14 czerwca 1985 r., w małej luksemburskiej miejscowości Schengen, porozumienia między rządami państw - członków Unii Gospodarczej Beneluksu, rządem Republiki Francuskiej oraz rządem Republiki Federalnej Niemiec o stopniowym zniesieniu kontroli na wspólnych granicach, nazywanego od tego czasu Układem z Schengen. Porozumienie było otwarte dla pozostałych państw członkowskich Wspólnot Europejskich.

Pierwszy Układ

Układ z Schengen wyznaczył cel - jakim jest całkowite zlikwidowanie kontroli na granicach wewnętrznych WE i przeniesienie tej kontroli na granice zewnętrzne. Określił też warunek realizacji tego celu, w którym jest zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego, w sytuacji zniesienia kontroli na granicach państw - sygnatariuszy umowy. Spełnieniu tego warunku miało służyć zacieśnienie współpracy między policją i administracją celną, zwłaszcza w dziedzinie zwalczania przestępczości. Skonkretyzowanie i uszczegółowienie zasad tej współpracy nastąpiło pięć lat później, w Konwencji Wykonawczej.

Pierwszy, podstawowy Układ z Schengen jest kilkustronicowym porozumieniem, składających się z dwóch części. Część pierwsza Układu dotyczy środków do szybkiego zastosowania (przed 1 stycznia 1996r.). Postanowiono, że w momencie wejścia w życie Układu i do czasu całkowitej eliminacji kontroli, wszelkie formalności związane z przekraczaniem granic wewnętrznych środkami transportu drogowego przez obywateli państw członkowskich WE zostaną ograniczone zasadniczo do zwykłej kontroli wzrokowej. Przewidziano ponadto: stworzenie wspólnych punktów kontroli granicznej (tam gdzie ich wcześniej nie było), umożliwienie mieszkańcom terenów przygranicznych przekraczania granicy w dowolnym miejscu i czasie, podjęcie kroków w kierunku skutecznego zwalczania nielegalnej imigracji, zniesienie niektórych form kontroli celnej i technicznej pojazdów przewożących towary przez granice wewnętrzne oraz zmianę systemu licencjonowania przewoźników drogowych. Postanowiono też podjąć kroki na rzecz usprawnienia odpraw na granicach w odniesieniu do towarów i pasażerów korzystających z transportu kolejowego i wodnego (śródlądowego).

Część druga Układu z Schengen dotyczy środków długoterminowych. Zapowiedziano w niej przede wszystkim zniesienie kontroli na wspólnych granicach i przeniesienie ich na granice zewnętrzne. Sygnatariusze Układu zobowiązali się do podjęcia rozmów mających doprowadzić m.in. do podpisania umów o współpracy policyjnej na rzecz zapobiegania przestępczości oraz w celach śledczych, rozważenia instrumentów służących poprawie współpracy w dziedzinie sądownictwa jak również znalezienia sposobów wspólnego zwalczania przestępczości. Ponadto podjęto zobowiązanie działania w kierunku: harmonizacji prawa odnoszącego się do przewozu narkotyków, broni i środków wybuchowych; ujednolicenia zasad rejestracji podróżnych przez hotele; harmonizacji polityki wizowej; liberalizacji polityki celnej w odniesieniu do towarów przewożonych przez podróżnych; zmianę trybu odprawy towarów w transporcie drogowym; harmonizacji przepisów w dziedzinie podatków pośrednich(VAT i akcyzy). Istotnym postanowieniem było też zobowiązanie do konsultacji przez sygnatariuszy Układu intencji podpisania umowy o podobnym charakterze z jakimkolwiek innym państwem.

Postanowienia zawarte w drugiej części Układu z Schengen miały wejść w życie, w miarę możliwości, przed 1 stycznia 1990 r. Tak się jednak nie stało, bowiem wdrożenie Układu wymagało starannych i kosztownych przygotowań. Dopiero 22 grudnia 1994 r. przedstawiciele państw - stron Układu złożyli deklarację o gotowości do wywiązania się z wszelkich zobowiązań wynikających z Układu, a 26 czerwca 1995 r. Układ zaczął obowiązywać w stosunku do państw spełniających wszelkie wymogi ratyfikacyjne. Zasadą jest bowiem, że nie wystarcza ratyfikacja państwa ubiegającego się o przystąpienie - konieczna jest też akceptacja ze strony pozostałych państw - stron Układu.

Konwencja Wykonawcza

Konwencja Wykonawcza jest znacznie obszerniejszym dokumentem od Układu podstawowego i stanowi jego uszczegółowienie. Projekt był w zasadzie gotów w grudniu 1989 r., ale ostateczne podpisanie konwencji nastąpiło 19 czerwca 1990 r.

Konwencja potwierdzając intencję zniesienia kontroli przepływu osób i ułatwienia przewozu towarów przez granice wewnętrzne Wspólnot Europejskich, wprowadza cały kompleks tzw. przepisów kompensacyjnych (środków bezpieczeństwa):

  • Zasady przekraczania granic wewnętrznych, zewnętrznych i polityka wizowa.

U podstaw całego dorobku prawnego z Schengen leży zasada, że zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych musi pociągać za sobą intensyfikację kontroli na granicach zewnętrznych. Konwencja określa więc warunki, których spełnienie jest wymagane przy wjeździe obywateli państw trzecich na teren Schengen.
Musza oni posiadać ważną wizę wjazdową oraz środki finansowe, wystarczające na pokrycie kosztów pobytu, a w razie potrzeby powinni udokumentować cel podróży. Sygnatariusze Układu z Schengen ustalają wspólną listę krajów, których obywatele podlegają obowiązkowi wizowemu. Granicą zewnętrzną wjazdu na teren Schengen powinna być w zasadzie, granica państwa, które wydało wizę. Wiza upoważniająca do wjazdu i poruszania się po obszarze Schengen została ujednolicona zarówno co do wzoru, jak i warunków wydawania. Wprowadzono dwa rodzaje wiz: mogą one być krótko- i długoterminowe. Wizy krótkoterminowe wydawane są na okres trzech miesięcy i obowiązują na całym obszarze Schengen(obecnie na całym terytorium Unii Europejskiej), natomiast wydawanie wiz długoterminowych pozostaje w gestii poszczególnych państw - sygnatariuszy, i taka wiza jest ograniczona do ich terenu. Obcokrajowcy przebywający na terenie Schengen podlegają obowiązkowi meldunkowemu. Przewoźnicy przywożący podróżnych na teren obszaru Schengen są zobowiązani do zabrania z powrotem, do punktu wyjściowego podróży, osoby nie posiadającej wymaganych dokumentów; musza się też liczyć z karą pieniężną. W ramach Systemu Informacyjnego Schengen wymienia się informacje o osobach niepożądanych, którym nie powinno się udzielić wizy.

  • Wspólne regulacje dotyczące polityki azylowej

Konwencja Wykonawcza ustala w sposób automatyczny kompetencje jednego państwa do rozpatrywania wniosku azylowego, niezależnie od tego, gdzie taki wniosek został złożony. Jeśli osoba starająca się o azyl przebywa na obszarze Schengen legalnie, wniosek powinno rozpatrywać państwo, które wydało zezwolenie na pobyt (np. wizę). W przypadku zaś, gdy dana osoba przebywa no obszarze Schengen nielegalnie, wniosek o azyl powinien być rozpatrzony przez państwo, przez którego granicę przedostał się starający się o azyl na obszar Schengen. Takie rozwiązanie ma na celu wyeliminowanie nadużywania przez obcokrajowców prawa azylowego.

  • Zasady i środki współpracy policyjnej

Państwa - sygnatariusze Układu postanowiły w sposób istotny rozwiązać współpracę swych służb policyjnych. Zintensyfikowano bezpośrednie kontakty pomiędzy policjami sąsiadujących państw, a posterunki i komendy przygraniczne zostały połączone bezpośrednimi liniami telefonicznymi. Zaczęto organizować wspólne, międzynarodowe szkolenia. W tym aspekcie, szczególnie ważnym postanowieniem Konwencji było przyznanie policjom krajowym specjalnych uprawnień operacyjnych o charakterze transgranicznym (obserwacja transgraniczna oraz pościg transgraniczny).

  • Współpraca sądowa w sprawach karnych i zasady ekstradycji

Zasady współpracy ustalone w Konwencji dotyczą w szczególności ułatwień procedur ekstradycyjnych, przekazywania dokumentów w trybie pomocy prawnej w różnych fazach postępowania karnego, rozciągnięcia zasady współpracy na przestępstwa fiskalne, wykonywania zagranicznych orzeczeń sądowych oraz zastosowania zasady ne bis in idem(nie orzekania dwukrotnie w tej samej sprawie). Postanowienia te stanowią uzupełnienie obowiązujących wcześniej regulacji międzynarodowych, w tym konwencji Rady Europy.

  • Współpraca w zwalczaniu handlu narkotykami

W Konwencji Wykonawczej przewidziano powołanie stałej grupy roboczej, złożonej z przedstawicieli władz policyjnych i celnych poszczególnych państw, w celu wypracowania skutecznej polityki zwalczania handlu narkotykami i środkami odurzającymi oraz w celu uwzględnienia praktycznych i technicznych aspektów współpracy w tej dziedzinie.

  • Wspólne zasady dotyczące posiadania, transportu i obrotu bronią palną oraz amunicją

W Konwencji ustalono dość szczegółowe przepisy, które weszły w skład przyjętej później dyrektywy wspólnotowej regulującej tę dziedzinę.

  • Stworzenie Systemu Informacyjnego Schengen (SIS)

Stworzenie i uruchomienie sprawnie działającego systemu informacyjnego było warunkiem wejścia w życie Układu z Schengen i jego Konwencji Wykonawczej. System ten umożliwia wymianę danych o osobach i przedmiotach. Pozwala w praktyce każdemu funkcjonariuszowi straży granicznej czy policji na sprawdzenie czy dana osoba, a także przewożone przedmioty, nie są notowane w archiwach policyjnych lub poszukiwane - spełnia więc tym samym rolę centralnego rejestru poszukiwawczego. SIS składa się z jednostki centralnej w Strasburgu oraz z krajowych baz danych, do których bezpośredni dostęp mają wszystkie placówki na terenie państw sygnatariuszy zajmujące się obcokrajowcami. Każde państwo odpowiada za swoją bazę danych i tylko ono może dokonać wpisu do krajowego rejestru, przekazując odpowiednią informację do centralnego komputera. Wykreślenie osoby czy przedmiotu z ewidencji centralnej może nastąpić wyłącznie na wniosek państwa, które dokonało wpisu, podobnie jak uaktualnienie, czy sprostowanie danych. Państwa uczestniczące w SIS są zobowiązane do zapewnienia na poziomie krajowym odpowiedniej ochrony danych osobowych, przynajmniej w zakresie zagwarantowanym Konwencją Rady Europy z 1981 r.
Stworzenie, w myśl przyjętych założeń, efektywnego Systemu Informacyjnego Schengen okazało się przedsięwzięciem bardzo skomplikowanym i kosztownym. Trudności z uruchomieniem Systemu spowodowały kilkuletnie opóźnienie wejścia w życie Układu z Schengen i Konwencji Wykonawczej. Obecnie, SIS jest w pełni operacyjny i obejmuje trzynaście państw UE praz Islandię i Norwegię. W przygotowaniu jest nowa, rozbudowana wersja systemu - SIS II, której uruchomienie planuje się na rok 2005 i która byłaby wystarczająco pojemna, aby objąć w przyszłości swym zasięgiem wszystkich nowych członków UE.

Układ z Schengen a Traktat Amsterdamski

Dorobek prawny z Schengen, w skład którego wchodzą m.in. Układ z Schengen, Konwencja Wykonawcza, umowy o akcesji i porozumienia oraz wspólne oświadczenia z Włochami, Hiszpanią, Portugalią, Grecją, Austrią, Danią, Finlandią i Szwecją a także decyzje i oświadczenia Komitetu Wykonawczego Schengen (razem około 3 tys. stron), pozostawał poza prawem Unii Europejskiej do czasu Traktatu Amsterdamskiego z drugiego października 1997 r.(wszedł w życie 1 maja 1999 roku). Na mocy Traktatu Amsterdamskiego acquis Schengen zostało włączone do aquis unijnego. Dokonano tego formalnie poprzez Protokół B. 2, który upoważnia państwa członkowskie UE do podejmowania zacieśnionej współpracy na podstawie porozumień z Schengen pod warunkiem, że współpraca ta będzie się toczyć w ramach prawnych i instytucjonalnych Unii Europejskiej.

Część acquis z Schengen została włączona bezpośrednio do Traktatu Amsterdamskiego i poddana kompetencjom Wspólnoty (dotyczy to przede wszystkim środków związanych z zapewnieniem swobodnego przepływu osób, współpracy sądowej w sprawach cywilnych, zacieśnienia współpracy administracyjnej i organów celnych, a także środków ukierunkowanych przeciwko działaniom naruszających interesy finansowe Wspólnoty. Inne postanowienia z Schengen, jak np. współpraca sądownicza w sprawach karnych oraz współpraca policyjna znalazły się w zreorganizowanym III filarze UE (funkcjonującym na zasadzie współpracy międzyrządowej). Komitet Wykonawczy, będący najwyższą władzą na mocy porozumień z Schengen, został zastąpiony przez Radę UE ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. Protokół wyłącza z acquis Schengen Wielką Brytanię i Irlandię, ale umożliwia tym państwom przystąpienie do systemu w dowolnej chwili, za zgodą Rady Wielka Brytania i Irlandia uznają prawo do swobodnego podróżowania obywateli ze strony UE, ale odmawiają go przyjezdnym z innych państw i dlatego utrzymują kontrole graniczne.
 


POWIĄZANE

Od 10 lutego Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie przyjmował...

Około 92,6 tys. ton żywności o wartości ponad 265 mln zł trafi w tym roku do org...

Sytuacja na unijnym rynku rolnym nadal jest krytyczna. Potrzeba środków łagodząc...


Komentarze

Bądź na bieżąco

Zapisz się do newslettera

Każdego dnia najnowsze artykuły, ostatnie ogłoszenia, najświeższe komentarze, ostatnie posty z forum

Najpopularniejsze tematy

gospodarkapracaprzetargi
Nowy PPR (stopka)
Jestesmy w spolecznosciach:
Zgłoś uwagę